|
Zruck zue d Alemannische Bibel (Markgräflerland Eschbach)
D SPRICHLI
Was in däm Buech schtohtS Buech vu d Sprich (hebräisch "mischle" = Gliechnisrede) isch's Schatzbuech vu d Gschytheit, wo uns vu Gott ge wore isch. S zeigt, we des, was Gott gsait het, uf jede Läbänsbereich agwendet wäre soll. Ä wirklichi Läbänsweisheit rueht uf fem Fundament vum Reschpeckt vor Gott.D greschte Deil vu d Sprich schtammt vum Salomo. Innerhalb vu däm Buech het d erschte, ileidente Deil ä bsunderi Schtellig (Kap. 1 bis 9). In däm Deil schwätzt d Gschytheit vu Gott persehnlich un doet sich mehr wie ämol offebare. Dodrinn sähn ä Huufe Bibelüslega ä Offenbarig vu Gottes Suhn, wo in 1. Korinther 1,24 "Gottes Gschytheit" gnennt wird (vgl. au 1Kor 1,30). D zweite Hauptdeil vum Salomo sine Sprich (Kap. 10 bis 29) enthalte ä großi Zahl vu kurze Üssprich, wo meischtens nur üs einem Vers bschtehn un vordergrindich vuänanda unabhängig sin. Si sin aba oft durch's selbe Thema odr durch Schlisselwerta mitänanda vubunde. D dritte Deil vu däm Buech bilde de Sprich vum Agur un de Sprich vum Lemuel (Kap. 30 bis 31), wo mit nem Lob uf di tugendhafte Frau (Kap. 31,10-31) abschleße. Salomo het wahrschiens au de "Sprich vu däne, wo Weise sin" (Kap. 22,17-24,34), zsämmegschtellt un het si an sini Sammlig draghänkt. In d Ziit vum Kenig Hiskia (250 Johr nohch Salomo) sin de Kapitel 1 bis 24 offesichtlich scho vorgläge. Schlussendlich het d Hiskia vu sine Männa (Manne) noh ä baar Sprich vum Salomo dzue mache losse (Kap. 25 bis 29). De abschleßendi Aordnig un Zsämmeschtellig vu däm Buech het schätzungswies um 700 v. Chr. schtattgfunde. We des Buech ufbaut isch
S 1. KapitelWele Sinn d Sprichli hän un was si bezwecke solle1,1 Des sin de Sprichli (a) Salomos, vum Bue (Suhn) Davids, vum Kenig vu Israel, 1,2 um z lerne Gschytheit un Zucht un z vuschtoh schlaui Red (Sprichli), 1,3 daß ma aneh doet Zucht, de do schlau macht, Grechtigkeit, Recht un Wohret (Redlichkeit); 1,4 daß de Unvuschtändige schlau wäre un de Bebli vuninftig un bsunne wäre. 1,5 Wer weise isch, der härt zue un wachst an Gschytheit, un wer schlau(vuschtändig) isch, der losst sich rote, 1,6 daß sa (er) vuschtod Sprichli un Glichnisse, de Worte vu Weise un ihri Rätsel. 1,7 D (a) (b) (c) (d) Respeckt vorrem Herrn isch dr Afang vum Wisse. Di Toore vuachte Gschytheit un Zucht.Gib di nit mit gwisselose Mensche ab1,8 Mi Bue (Suhn), här uf de Zucht vu dinem Vada (Babbe) un vuloß nit des Gebot dinere Muetter; (a) (b) (c) 1,9 denn des isch ä schene Schmuck fir di Kopf un ä Kette a dinem Hals. 1,10 Bue (Suhn), wenn (a) (b) di di bese Buebe locke, so folg nit. 1,11 Wenn sie sage: "Gang mit uns! Mir wen uf Bluet lauere un d Unschuldige nohchschtelle ohni Grund; 1,12 ma (mir) wen sie frässä (vuschlinge) we des Toderich di Lebändige, un di Fromme soll si we de, weli abe in d Gruebe fahre; 1,13 ma (mir) wen koschtbares Guet finde, ma (mir) wen unsri Hiisa mit Raub fille; 1,14 wag's mit uns! Ei Baitel nur soll's fir uns alli ge": 1,15 Bue (Suhn), gang d Wäg nit mit ne, halt di Fueß wiet wäg vu ihrem Pfad; 1,16 denn ihri Feß laufe zuem Bese un eile, Bluet z vugeße. 1,17 Ma spannt s Netz vor d Auge dr Vegel, doch len sie sich nit warne; 1,18 so lauere selli uf ihr eignes Bluet un vulange sich selbscht nohch rem Läbä. 1,19 So goht's allene, de nohch unrechtem Gwinn vulange; er nimmt ne s Läbä.D Gschytheit rueft1,20 (a) D Gschytheit rueft lut uf dr Schtroß un losst ihri Schtimm härä uf d Plätz. 1,21 Sie rueft im luteschte Gwimmel, am Igang vum Door, sie sait ihri Worte in dr Schtadt: 1,22 We lang wen ihr Unvuschtändigi unvuschtändig si un ihr Schpötter Luscht zue d Spötterei ha un ihr Toore s Wisse hasse? 1,23 Kehre um zue mir un minere Zrechtwiesig! Lueg, i (ich) will iba äich schtreme lo mi Geischt un äich mi Wort kunddoe.1,24 Wenn i (ich) aba ruef un ihr nit wen, wenn i (ich) (a) mi Hand üsschtreck un nemads druf achtet, 1,25 wenn ihr all mi Rot ignoriere un mi Zrechtwiesig nit wen: 1,26 dann (dnoh) will i (ich) au lache bi äirem Ungliick un äich schellte, wenn do kummt, was ihr firchte; (a) 1,27 wenn iba äich kummt we ä Schturm, was ihr firchte, un äicha Ungliick isch we ä Unwetta; wenn iba äich Angscht un Not kummt. 1,28 Dann (Dnoh) wäre sie nohch ma (mir) ruefä, aba i (ich) wir nitgs sage; sie wäre mi sueche un nit finde. (a) (b) 1,29 Wel sie des Wisse ghaßt un d Respeckt vorrem Herrn nit gwählt hän, 1,30 mi Rot nit wen un all mi Zrechtwiesig vuachtet hän, 1,31 drum solle sie (a) ässä vu d Fricht vu ihrem Wandel (Umgang) un satt wäre a ihre Rotschläg. 1,32 Denn d Unvuschtändige bringt ihri Abkehr d Tod, un d Toore bringt ihri Sorglosigkeit um; 1,33 wer aba mir ghärt, wird sicha huuse un ohni Sorg si un kei Ungliick firchte. S 2. KapitelD Gschytheit bwahrt vor rem Vuderbe2,1 Bue (Suhn), wenn dü mini Sprichli animmsch un mi Gebot bhaltsch, 2,2 so daß di Ohr uf Gschytheit achthet, un dü di Herz dr Isicht zueneigsch, 2,3 (a) ja, wenn dü nohch Vununft ruefsch un di Schtimm nohch Isicht erhebsch, 2,4 wenn dü sie suechsch we Silba un nohch ihr forsches we nohch Schätz: 2,5 dann (dnoh) wirsch dü d Respeckt vorrem Herrn vuschtoh un des Wisse Gottes finde. 2,6 Denn (a) dr HERR git Gschytheit, un üs sinem Muul kummt s Wisse un Isicht. 2,7 Na (Er) losst's d Ufrichtige glinge un (a) bschirmt den Fromme. 2,8 Na (Er) bheetet, de recht den, un bwahrt d Wäg vu sinene Fromme. 2,9 Dann (Dnoh) wirsch dü vuschtoh Grechtigkeit un Recht un Frömmi (s Frömmle) un jede guete Wäg.2,10 Denn (a) Gschytheit wird in di Herz igo, un s Wisse wird dinere Seele lieb (leb) si, 2,11 Bsunneheit wird di bwahre un Isicht di hüete (heete), - 2,12 daß dü nit grotesch uf d Wäg dr Bese noh unda Lit, de Falsches schwätze, 2,13 de do vulen de rechti Bahn un gehn finschteri Wäg, 2,14 de sich fräie, Beses z doe, un sin frehlich iba besi Ränke, 2,15 de krummi Wäg gehn un uf Abwäg kumme, - 2,16 daß dü nit grotesch a des Wieb vumä andere, a ä Fremdi, de glatti Worte het 2,17 un vulosst d Freund ihra jugend un vugißt d Abmachig (s Abkumme) ihres Gottes; 2,18 denn ihr Huus heldet sich zuem Tod un ihri Wäg zuem Platz dr Dote; 2,19 alli, de zue nare (ihr) igehn, kumme nit wida un breiche (erreiche) d Wäg vum Läbä nit, - 2,20 daß dü wandelst uf däm Wäg vu d Guete un bliebsch uf dr Bahn vu d Grechte; 2,21 denn di Grechte wäre im Land huuse un di Fromme drin bliebe, (a) (b) 2,22 aba di (a) Gottlose wäre üs däm Land üsgrottet un di Treulose drus vutilgt. S 3. KapitelVugiss ne, was dir baibrocht wore isch!3,1 (a) Bue (Suhn), vugiß mi wiesig nit, un di Herz bhalt mi Gebot, 3,2 denn sie wäre dir langes Läbä bringe un gueti Johr un Friide; 3,3 Gnade un Treui soll di nit vulo. (a) Häng mi Gebot a di Hals un (b) schrib sie uf de Dafle vu dinem Herz, 3,4 so wirsch dü Freundlichkeit un Schläue gregä, de Gott un d Mensche gfalle.3,5 Vuloß di uf d HERRN vu ganzem Herze, un vuloß di nit uf di Vuschtand, 3,6 sundern denk a nen in all dine Wäg, so wird da (er) di recht fihre. 3,7 (a) Dünk di nit weise z si, sundern fircht d HERRN un hau ab vum Bese. 3,8 Des wird dinem Lyb (Ranze) heilsam si un dini Knochä (Bei) erquicke. 3,9 Ehr d HERRN mit dinem Guet un mit d (a) Erschtling all dinem Ikumme, 3,10 so wird di Schiche voll wäre un di Trotti mit Wi ibalaufe. 3,11 Bue (Suhn), (a) vuwirf de Zucht des HERRN nit un bi nit ungeduldig, wenn na (er) di zrechtwiest; 3,12 denn wär dr HERR liebt (leb het), den (a) (b) wiest da (er) zrecht, un het doch Wohlgfalle a nem we ä Vada (Babbe) am Bue (Suhn).
Zue was d Gschytheit guet isch3,13 Wohl däm Mensch, der Gschytheit gregt, un däm Mensch, der Isicht gwinnt! 3,14 Denn s isch bessa, sie z erwerbe, we Silba, un ihr Ertrag isch bessa we Gold. (a) 3,15 Sie isch edla we Perle, un alles, was dü wünsche magst, isch ihr nit z vuglichä. 3,16 Langes Läbä isch in ihra rechte Hand, in ihra Linke isch Richtum un Ehri. 3,17 Ihri Wäg sin lieblichi Wäg, un alli ihri Wägli sin Friide. 3,18 Sie isch ä (a) (b) (c) Baum vum Läbä fir alli, de sie ergriefe, un gliicklich sin, de sie feschthebä.3,19 Dr HERR het d Bode durch Gschytheit grindet un nohch sinere Isicht d Himmel gmacht. 3,20 Kraft sines Wissens quelle de Wassa vu d Defi viiri un triefe d Wolke vu Tau. 3,21 Bue (Suhn), loß sie nit üs dine Auge wieche, bwahr Umsicht un Schläue! 3,22 Des wird Läbä si fir di Herz un ä Schmuck fir di Hals. 3,23 Dann (Dnoh) wirsch dü sicha wandle uf dinem Wäg, so daß di Fueß sich nit schtoße wird. 3,24 Legsch dü di, so wirsch dü di nit firchte, un liegsch dü, so wirsch dü seß schlofe. (a) 3,25 Fircht di nit vor pletzlicha Angscht noh vor rem Vuderbe vu d Gottlose, wenn's iba sie kummt; 3,26 denn (a) dr HERR isch di Zuevasicht; na (er) bheetet di Fueß, daß sa (er) nit gfange wird. Hilf dinem Mitmensche!3,27 Weiga di nit, däm Bedirftige Guetes zue doe, wenn di Hand's vumag. 3,28 Sag nit zue dinem Nächschte: Gang hi un kumm wida; morge will i (ich) dir ge -, wenn dü's doch hesch.3,29 Tracht nit nohch Besem gege di Nächschte, der arglos bi dir wohnt. 3,30 Gang nit muetwillig mit öbberm (ebberm) vor Gricht, wenn na (er) dir kei Leid doe het. 3,31 Bi nit näjdisch uf di Gwalttätige un erwähl sini Wäg nit, 3,32 denn wer uf Abwäge goht, isch däm HERRN ä Greuel, aba (a) d Fromme isch scha (er) Fründ (Freund). 3,33 Im Huus vum Gottlose isch dr Fluech des HERRN, aba des Huus vu d Grechte wird gsegnet. 3,34 Na (Er) wird d Spötta schellte, aba (a) d Demetige wird da (er) Gnade ge. 3,35 Di Weisse wäre Ehri erbe, aba de Toore wäre Schande dvutrage. S 4. KapitelS lohnt, wenn ma nohch dr Gschytheit suecht4,1 Horche, mini Buebä (Sühn), uf de Warnig äires Vada (Babbe); merkt uf, daß ihr lerne un schlau sin! 4,2 Denn i (ich) gib äich ä gueti Lehr; vulen mini awiesig nit. 4,3 Denn wo i (ich) noh Kind in minem Vada (Babbe)'s Huus war, ä zartes, des einzige unda dr Obhuet minare Muetter, 4,4 do lehrt da (er) mi un sait: Loss di Herz mini Worte ufnähmä; (a) heb mini Gebote, so wirsch dü läbä. 4,5 Gwinn (Erwirb) Gschytheit, gwinn (erwirb) Isicht; vugiß sie nit un wiech nit vu däm Gschwätzte vu minem Muul; 4,6 vuloß sie nit, so wird sie dich bwahre; lieb sie, so wird sie dich hüete (heete). 4,7 Denn dr Gschytheit Afang isch: Gwinn (Erwirb) Gschytheit, un gwinn (erwirb) Isicht mit allem, was dü hesch. 4,8 Acht sie hoch, so wird sie dich hoch hebe un wird di zue Ehre bringe, wenn dü sie herzesch. 4,9 Sie wird di Kopf schen schmücke un wird di ziere mit einare prächtige Krone.
D sichere Wäg, um z läbä4,10 Här, Bue (Suhn), un nimm a mini Red, so (a) wäre dini Johr viel wäre. 4,11 I (Ich) will di d Wäg dr Gschytheit fihre; i (ich) will di uf rechti Bahn leite, 4,12 daß, wenn dü gohsch, di Gang dir nit suur wird, un wenn dü laufsch, dü nit schtruuchelsch. 4,13 Blieb in dr Untawiesig, loß nit ab dvu; bwahr sie, denn sie isch di Läbä. 4,14 Kumm nit uf d Pfad vu d Gottlose un kumm nit uf d Wäg dr Bese. (a) 4,15 Loss nen liege un gang nit druf; wiech vu nem un gang vorbi. 4,16 Denn selli kenne (könne) nit schlofe, wenn sie nit schlechtes den, un (a) (b) sie ruehe nit, wenn sie nit Schadä arichte. 4,17 Sie enähre sich vum Brot des Frevels un trinke vum Wi der Gewalttat. - 4,18 D Grechte Pfad glänzt we des Lecht am Morge, des imma hella laichtet bis zuem volle Dag. 4,19 (a) Der Gottlose Wäg aba isch we des Dunkel; sie wisse nit, wodurch sie z Fall kumme wäre.4,20 Bue (Suhn), merk uf mi Gsaites un held di Ohr zue minem Wort. 4,21 Loss sie dir nit üs d Auge kumme; bhalt sie in dinem Herz, 4,22 denn sie sin des Läbä däne, de sie finde, un (a) heilsam ihrem ganze Lyb (Ranze). 4,23 Heet di Herz mit allem Fließ, denn drus quillt des Läbä. 4,24 Doe vu dir d Falschheit vum Muul un bi kei Läschtermuul. 4,25 Loss (a) di Aug stracks vor sich luege un di Blick gradus grichtet si. 4,26 Loss di Fueß uf ebene Bahne go, un (a) alli dini Wäg sin gwiß. 4,27 (a) Wiech nit nohch Rechts noh nohch Links; wend di Fueß vum Bese. S 5. KapitelBass uf un gang nit fremd!5,1 Bue (Suhn), merke uf mi Gschytheit; held di Ohr zue minare Lehr, 5,2 daß dü bhaltesch guete Rot un di Muul weiss s Wisse z bwahre! 5,3 (a) Denn de Lippe vu nem fremde Wieb sin seß we Honigseim, un ihri Kehle isch glatta als El, 5,4 dnoh aba isch sie bitta we Wermuet un scharf we ä zweischniediges Schwert. 5,5 Ihri Feß laufe zuem Tod nab; ihri Schritt fihre ins Toderich, 5,6 daß dü d Wäg vum Läbä nit wahrnimmsch; haltlos sin ihri Schritt, un dü merksch's nit.5,7 So horche etze, mini Buebä (Sühn), un wiech nit vu däm Gsaite üs minem Muul. 5,8 Loss di Wäg wietwäg vu ihrem si un kumm nit nooch zue d Dire vu ihrem Huus, 5,9 daß dü nit andere gisch di Kraft un dini Johr nem Unbarmherzige; 5,10 daß sich nit Fremdi vu dinem Vumöge satt ässä un, was dü müehsam kauft hesch, nit in ä andares Huus kummt, 5,11 un mueß dnoh jommere, wenn dir Lyb (Ranze) un s Läbä vugoht, 5,12 un schwätzesch: "Ach, we konnt i (ich) de Zucht hasse, un we konnt mi Herz de Warnig vuschmähä, 5,13 daß i (ich) nit ghorcht ha dr Schtimm mina Lehra un mi Ohr nit kehrt ha zue däne, de mi glehrt hän! 5,14 I (Ich) wer schier ganz ins Ungliick kumme vor alle Lit un allem Volk". 5,15 Trinke Wassa üs dinere Zischterne un was quillt üs dinem Brunne. 5,16 Solle dini Quelle rüsfleße uf d Schtroß un dini Wassabäch uf d Gasse? 5,17 Dü hesch sie ällei, un kei Fremde mit dir. 5,18 Di Born isch gsegnet, un (a) fräie di am Wieb dinere Juged. 5,19 Sie isch lieblig we ä Gazelle un holdselig we ä Reh. Loss di vu ihra Anmuet alliziit satt ässä un ergötz di allwäg an ihra Lebi (Liebe). 5,20 Bue (Suhn), wurum willsch dü di an dr Fremde ergötze un herzesch ä anderi? 5,21 Denn d Wäg vu jedäm lit offe vor rem HERRN, un er het acht uf alli Mensche Gäng. 5,22 Den Gottlose wäre sini Missetate fange, un na (er) wird mit däne Schtrick vu sinere Sinde bunde. 5,23 Na (Er) wird schterbe, wel la (er) Zucht nit welle het, un wägä sinere große Dümmi wird da (er) hingrafft wäre. S 6. KapitelVier Gfahre6,1 (a) (b) (c) Bue (Suhn), hesch dü dich vubiirgt fir di Nächschte un hesch dü Handschlag ge fir ä andere, 6,2 un bisch dü bunde durch di Wort un gfange in däm Gsaite vu dinem Muul , 6,3 so doe doch des, Bue (Suhn), dmit dü wida fräi wirsch, denn dü bisch in dinem Nächschte sinare Hand: Gang hi, drängen un blog di Nächschte! 6,4 Loss dini Auge nit schlofe noh dini Augedeckel schlummere. 6,5 Errett di we ä Reh üs dr Schlinge un we ä Vogel üs dr Hand vum Fänga.6,6 Gang hi zue d Omeise, dü Fuule, lueg a ihr Schaffe un lerne vu nare (ihr)! 6,7 Wenn sie au kei Firscht noh Hauptma noh Herr het, 6,8 so macht sie doch ihr Brot im Summa un sammlet ihr Ässä in dr Ernt. 6,9 We lang liegsch dü, Fuule! Wenn willsch dü ufschtoh vu dinem Schlof? 6,10 Jo, schlof noh ä weng, schlumma ä weng, schla d Händ (Pfode) ä weng inänanda, daß dü schlofsch, 6,11 so wird di de Armuet ibakumme we ä Raiba (Diebe, Vubrecha) un dr Mangel we ä gwappnete Ma. 6,12 Ä heillose Mensch, ä nigswirdige Ma, wer umhergoht mit (a) tregerischem Muul , 6,13 wer (a) winkt mit d Auge, git Zeiche mit d Feß, zeigt mit d Finga, 6,14 trachtet nohch Besem un Vukehrtem in sinem Herze un richte alliziit Schtritt a. 6,15 Drum wird pletzlig si Vuderbe iba nen kumme, un na (er) wird schnell vuschmettat wäre, un kei Hilf isch do. 6,16 De sechs Sache haßt dr HERR, de siebä sin nem ä Greuel: 6,17 schtolzi Auge, falschi Zunge, Händ (Pfode), de unschuldiges Bluet vugieße, 6,18 ä Herz, des argi Ränk schmiedet, Feß, de schnell sin, Schadä z doe, 6,19 ä falsche Ziige, der frech Lege doet, un wer Schtritt zwische Breda arichtet. Ehebruch bliebt nit ohni Folge6,20 Bue (Suhn), bass uf des Gebot vu dinem Vada (Babbe) uf un loß nit fahre de diitige dinere Muetter. (a) 6,21 Binde sie da ufs Herz alliziit un häng sie um di Hals, 6,22 daß sie dich gleite, wenn dü gohsch; daß sie dich bwache, wenn dü dich legsch; (a) daß sie zue dir schwätze, wenn dü ufwachsch. 6,23 Denn des Gebot isch ä Lecht un de diitige ä Lecht, un de Vumahing isch dr Wäg vum Läbä, 6,24 uf daß dü bwahrt wirsch vor däm Wieb vu dinem Nächschte, vor d glatte Zunge dr Fremde. (a) 6,25 Loss di nohch ihra Schenheit nit glüschte in dinem Herz, un loß di nit fange durch ihri Augelida. 6,26 Denn ä Hure bringt einä nur ums Brot, aba vumä anderem d Ehefrau um des koschtbare Läbä. 6,27 Kann au öbber (ebber) ä Fiir undarem Gwand (Häß) trage, ohni daß sini Kleida brenne? 6,28 Odr kennt öbber (ebber) uf Kohlen go, ohni daß sini Feß vubrenne däte? 6,29 So goht's däm, der zue sinem Nächschte si Wieb goht; s bliebt keina ungschtroft, der sie brihrt. (a) 6,30 S isch fir ä Deb nit so ä Schand, wenn na (er) schtiehlt, um sini Gier z schtille, wel la hunga het; 6,31 wenn na (er) gschnappt wird, (a) ersetzt da's siebefach un git her alles Guet vu sinem Huus. 6,32 Aba wer mit eina Vuhierotete d Ehe bricht, der isch Vuruckt; wer si Läbä ins Vuderbe bringe will, der deot so was. 6,33 Schläg un Schand treffen nen, un sini Schmach isch nit z tilge. 6,34 Denn Eifasucht weckt d Wuet vumä Ma, un na schont nit am Dag dr Vugeltig 6,35 un achtet kei Vusehnigsgeld un nimmt nigs a, wenn dü au viel schenke willsch.S 7. KapitelLoss di nit vufihre!7,1 Bue (Suhn), bhalt mi Gsaites un vuwahr mini Gebote bi dir. 7,2 Bhalt mini Gebote, so wirsch dü läbä, un hüet (heet) mini diitige we di Augepfel. 7,3 Bind sie a di Finga, schrib sie uf de Dafle vu dinem Herz. 7,4 Sag zue d Gschytheit: Dü bisch mi Schweschta, un heis de Schläui di Freundin, 7,5 daß sie di beheetet vor däm Wieb vum andere, vor d Fremde, de glatti Worte git. 7,6 Denn am Fenschta vu minem Huus ha i (ich) durchs Gitta gluegt 7,7 un luegt eina unda d Unvuschtändige un sieh unda d junge Lit ä dummes Bebli. 7,8 Der goht iba d Gasse in ihri Ecke un schrittet dher uf däm Wäg zue ihrem Huus 7,9 in dr Dämmerig, am Obend vum Dag, als ses Nacht wird un dunkel war. 7,10 Un lueg, do trifft da ä Wieb im Huregwand, lischtig, 7,11 wild un unbändig, daß ihri Feß nit in ihrem Huus bliebe kenne (könne). 7,12 Etze isch sie druße, etzed uf dr Gasse un laueret an allene Ecke. 7,13 Un sie erwischt nen un schmutzt (küsst) nen, wird dreist un sait: "7,14 I (Ich) ha (a) Dankopfa z bringe ka, hiit ha i (ich) mi Glübde erfillt. 7,15 Drum bi i (ich) üsgange, dir entgege, um nohch dir z sueche, un ha di gfunde. 7,16 I (Ich) ha mi Bett schen gschmiickt mit bunte Deckene üs Ägypte. 7,17 I (Ich) ha mi Laga mit Myrrhe bschprengt, mit Aloe un Zimt. 7,18 Kumm, loß uns kose bis an d Morge un loß uns Lebi (Liebe) mache. 7,19 Denn dr Ma isch nit dheim, na (er) isch uf ä wieti Reis gange. 7,20 Na (Er) het d Geldbiidel mit sich gnumme; er wird erscht zuem Vollmond wida heimkumme." 7,21 Sie ibaredet nen mit viele Wörta un gwinnt nen mit ihrem glatte Muul . 7,22 Na (Er) goht ihr drno nohch, we ä Schtier zue d Schlachtbank gfihrt wird, un we ä Hirsch, der ins Netz rennt, 7,23 bis nem ä Pfeil d Läberä schpaltet; we ä Vogel zue d Schlinge eilt un weiß nit, daß ses des Läbä gilt. 7,24 So härä etze uf mich, mini Buebä (Sühn), un merke uf des Gsaite vu minem Muul . 7,25 Loss di Herz nit abwieche uf ihr Wäg un irr nit ab uf ihri Bahn. 7,26 Denn gnueg sin Erschlage, de sie gfällt het, un vieli sin, de sie umbrocht het. 7,27 Ihr Huus isch dr Wäg ins Toderich, wo ma rundafahrt in d Kammere des Todes. |
S 8. KapitelD Gschytheit rueft8,1 (a) Ruft nit de Gschytheit, un losst nit de Schläue sich härä? 8,2 Öffentlich am Wäg schtoht sie un a dr Kreuzig dr Schtroße; 8,3 an d Doore am End (Üsgang) vu d Schtadt un am Igang dr Pforte rueft sie: 8,4 Oh ihr Männa (Manne), äich ruef i (ich) un erhebe mi Schtimm zue d Menschekinda! 8,5 Merke, ihr Unvuschtändige, uf Schläue, un ihr Toore, nähme Vuschtand a! 8,6 Häre, denn i (ich) sag, was edel isch, un mini Lippe schwätze, was recht isch. 8,7 Denn mi Muul schwätzt Gschytheit, un mini Lippe hass, was gottlos isch. 8,8 Alli Rede vu minem Muul sin Grecht, s isch nigs Vukehrtes noh Falsches drin. 8,9 Sie sin alli recht fir di Vuschtändige un richtig däne, de s Wisse gfunde hän. 8,10 Nähme mi Zucht a leba als we Silba un achtet s Wise hecha als we koschtbares Gold. (a) 8,11 Denn Gschytheit isch bessa als we Perle, un alles, was ma wünsche mag, ka ihr nit gliche.8,12 I (Ich), d Gschytheit, huus bi d Schläue un weiß, guete Rot z ge. 8,13 D Respeckt vorrem Herrn haßt des Arge; Hochmuet un Hochmuet, besem Wandel un falsche Lippe bi i (ich) feind. 8,14 Mi isch beides, Rot un Tat, i (ich) ha Vuschtand un Macht. 8,15 Durch mich regiere de Kenig un setze de Rotsherre des Recht. (a) 8,16 Durch mich herrsche de Firschte un di Edle richte uf d Erde. 8,17 I (Ich) liebe, de mich liebe, un de mich sueche, find mich. 8,18 Richtum un Ehri isch bi mir, bliebendes Guet un Grechtigkeit. 8,19 Mini Frucht isch bessa als we Gold un faines Gold, un mi Ertrag bessa als we üserlesenes Silba. 8,20 I (Ich) wandle uf däm Wäg vu d Grechtigkeit, midde uf d Schtroß vum Recht, 8,21 daß i (ich) vusorg mit Hab un Guet, de mich liebe, un ihri Schatzkammern fill. D Gschytheit offenbart sich8,22 (a) Dr HERR het mi scho ka im Afang vu siner Wäg, bvor ra (er) ebis gmacht het, vu Anbeginn her. 8,23 I (Ich) bi igsetzt vu Ewigkeit her, im Afang, bvor d Bode war. 8,24 Wo de Meere noh nit ware, war i (ich) gibore , wo de Quellene noh nit ware, de vu Wassa fleße. 8,25 Ehe denn de Berge igsenkt ware, vor d Hiigel war i (ich) gibore , 8,26 wo na(er) d Bode noh nit gmacht het noh de Flure druf noh de Scholle vum Erdbode. 8,27 Wo na (er) de Himmel bereitet het, war i (ich) do, wo na (er) d Kreis zeht iba d Flute vu d Defi, 8,28 wo na (er) de Wolke drobe mächtig macht, wo na (er) schtark macht de Quellene vu d Defi, 8,29 als er (a) däm Meer sini Grenze gsetzt het un d Wassa, daß sie nit ibaschriete si Bifehl; wo na (er) de Grundfeschte dr Erde glegt het, 8,30 do war i (ich) als si Liebling bi nem; i (ich) war sini Luscht jede Dag un ha vor rem gschpielt alliziit; 8,31 i (ich) ha uf sinem Erdkreis gschpielt un ha mini Luscht an d Menschekinda ka.8,32 So härt etze uf mich, mini Buebä (Sühn)! Wohl däne, de mi Wäg ihebe! 8,33 Horche de Mahnig un wäre wiese un schlagt sie nit in d Wind! 8,34 Wohl däm Mensch, der ma (mir) ghorcht, daß sa (er) wacht an minare Dire jede Dag, daß sa (er) hüetet de Pfoste vu miner Doorene! 8,35 Wer mich findet, der findet des Läbä un gregt Wohlgfalle vum HERRN. 8,36 Wer aba mi vufehlt, zerschtert si Läbä; alli, de mich hasse, liebe d Tod. S 9. KapitelGschytheit un Dümmi lade zuem Mahl (Ässä)9,1 D Gschytheit het ihr Huus baut un ihri siebä Säule bhaue. 9,2 Sie het ihri Viecher gschlachtet, ihr Wi gmischt un ihr Disch parat gmacht 9,3 un schickt ihri Mägde üs, z ruefä obe uf d Höchi vu d Schtadt: "9,4 Wer noh unvuschtändig isch, der kehr do i!", un zuem Toore sait sie: "9,5 Kummt, ässä vu minem Brot un trinkt vum Wi, wo i (ich) gmischt ha! 9,6 Vulen de Dümmi, so den ihr läbä, un gehn uf däm Wäg dr Schläue." - 9,7 Wer d Schpötter belehrt, der trait Schande dvu, un wer d Gottlose zrechtwiest, holt sich Schmach. 9,8 Rüge nit d Schpötter, daß sa (er) di nit hass; rüge d Weise, der wird di leb ha. 9,9 Gib däm Weise, so wird da (er) noh weiser wäre; lehr d Grechte, so wird da (er) in dr Lehr zueneh. (a) - 9,10 (a) Dr Gschytheit Afang isch D Respeckt vorrem Herrn, un d Heilige erkenne, des isch Vuschtand. 9,11 Denn durch mich wäre dini Däg viel wäre un de Johr vu dinem Läbä sich mehre. 9,12 Bisch dü weise, so bisch dü's dir zguet; bisch dü ä Schpötter, so mueß dü's ällei trage.9,13 Frau Toorheit isch ä unbändiges Wieb, vufehrerisch, un weiß nigs vu Scham. 9,14 Sie hockt vor dr Dire ihrem Huus uf nem Thron uf d Höchi vu d Schtadt, 9,15 izlade alli, de vorbigehn un richtig uf ihrem Wäg wandle: "9,16 Wer noh unvuschtändig isch, der kehr do i!", un zuem Toor sait sie: "9,17 Gschtohlenes Wassa isch seß, un heimliches Brot schmeckt fain."a 9,18 Na (Er) weiß aba nit, daß dert nur de Schatte huuse, daß ihri Gäscht in dr Defi des Todes huuse. S 10. KapitelWorte, de Läbä bwirke10,1 Des sin de Sprichli Salomos. (a) Ä weise Bue (Suhn) isch sinem Vada (Babbe) ä Fräid (Freud); aba ä dumme Bue (Suhn) isch sinere Muetter ä Gräme. 10,2 Unrechts Guet hilft nit; aba Grechtigkeit errettet vum Tod. 10,3 Dr HERR losst (a) d Grechte nit Hunga lied; aba de Gier vu d Gottlose schtoßt da (er) zruck. 10,4 Lässigi Hand macht arm; aba (a) dr Fließigi Hand macht rich. 10,5 Wer im Summa sammlet, isch ä schlaue Bue (Suhn); wer aba in dr Ernte schloft, macht sinene Eltere Schand. 10,6 Sege rueht uf däm Kopf vum Grechte; aba uf di Gottlosen wird ihr Frevel flege. 10,7 Des Adenke vum Grechte bliebe im Sege; aba (a) (b) d Name vu d Gottlose wird vuwese. 10,8 Wer weisen Herzens isch, nimmt Gebote a; wer aba ä Narrenmuul het, kummt zue Fall. 10,9 Wer in Unschuld läbt, der läbt sicha; wer aba vukehrti Wäg goht, wird ertappt wäre. 10,10 Wer mit d Auge winkt, schafft Vudruß, un wer ä Narrenmuul het, kummt zue Fall. (a) 10,11 Des Grechte Muul isch ä Brunne vum Läbä; aba uf di Gottlose wird ihr Frevel flege. 10,12 Haß erregt Hader; aba (a) Lebi (Liebe) deckt alli Ibaträtige zue. 10,13 Uf d Lippe vum Vuschtändige findet ma Gschytheit; aba uf d Rucke vum Unvuschtändige ghärt ä Ruete. 10,14 De Gschyte hebe (halte) mit ihrem Wissen zruck; aba dr Toore Muul fihrt schnell zuem Vuderbe. 10,15 (a) De Habe vum Riche isch sini feschti Schtadt; aba des Vuderbe vu d Gringe isch ihri Armuet. 10,16 Däm Grechte greicht si Erwerb zuem Läbä, aba däm Gottlose si Ikumme zuer Sinde. 10,17 Zucht bwahre isch dr Wäg zuem Läbä; wer aba Zrechtwiesig nit achtet, goht in d Irri. 10,18 Falsche Lippen berge Haß, un wer vuliignet, isch ä Toor. 10,19 Wo viel Worte sin, do goht's ohni Sinde nit ab; wer aba sini Lippe im Zaum hebet (hebet), isch schlau. 10,20 Des Grechte Zunge isch koschtbare we Silba; aba dr Gottlose Vuschtand isch we nigs. 10,21 Des Grechte Lippe erquicke vieli; aba di Toore wäre a ihra Dümmi schterbe. 10,22 Dr Sege des HERRN ällei macht rich, un nigs doet nem eigeni Meh dzue. (a) 10,23 Ä Toor het Luscht an d Schandtat, aba dr isichtige Ma an d Gschytheit. 10,24 Was (a) d Gottlose firchtet, des wird nen träffä; un was (b) di Grechte wotte, wird nene ge. 10,25 Wenn des Wetta dherfahrt, isch dr Gottlose nimmi; dr Grechte aba bschtoht ebiglig. (a) 10,26 We Essig d Zähn un Rauch d Aug doet, so doet dr Fule däne, de nen schicke. 10,27 D Respeckt vorrem Herrn mehrt de Däg; aba de Johr dr Gottlose wäre vukirzt. 10,28 Des (a) Warte vu d Grechte wird zuer Fräid (Freud) wäre; aba (b) dr Gottlose Hoffnig wird vulore si. 10,29 Des (a) Walte des Herrn isch des Frommen Zueflucht; aba fir d Ibeltäta isch s Vuderbe. 10,30 Dr Grechte wird nimmi wanke; aba (a) di Gottlose wäre nit im Land bliebe. 10,31 Üs däm Muul vum Grechte schprießt Gschytheit; aba di falsch Zunge wird üsgrottet. 10,32 D Lippe vu d Grechte lehre heilsami Sache; aba dr Gottlose Muul isch Falschheit.S 11. KapitelGott fräit sich iba ufrichtigi Mensche11,1 Falschi Woog (Waage) isch däm HERRN ä Greuel; aba (a) ä volles Gwicht isch si Wohlgfalle. 11,2 (a) Wo Hochmuet isch, do isch au Schande; aba Gschytheit isch bi d Demetige. 11,3 Ihri Unschuld wird di Fromme leite; aba ihri Falschheit wird di Vuächta vuderbe. 11,4 (a) Richtum hilft nit am Dag des Zorns (dr Wuet); aba (b) Grechtigkeit errettet vum Tod. 11,5 D Grechtigkeit vum Fromme macht si Wäg ebe; aba d Gottlose wird hiflege durch sini Gottlosigkeit. 11,6 D Grechtigkeit vu d Fromme wird sie erretten; aba de Vuächta wäre gfange durch ihri Gier. 11,7 Wenn (a) dr gottlose Mensch schtirbt, isch sini Hoffnig vulore, un des Harre vu d Ungrechte wird znicht. 11,8 D Grechte wird üs dr Not erlest, un d Gottlose kummt an sinere Schtatt. 11,9 Durch des Muul vum Gottesvuächters wird si Nächschte vudorbe; aba di Grechte wäre durch Isicht errettet. 11,10 Ä Schtadt freut sich, wenn's d Grechte guet goht, un wenn di Gottlose umkumme, wird ma froh. 11,11 Durch d Sege vu d Fromme kummt ä Schtadt hoch; aba durch des Muul vu d Gottlose wird sie niedagrisse. (a) 11,12 Wer (a) si Nächschte schmäht, isch ä Toor; aba ä vuschtändige Ma schwigt schtill. 11,13 Ä Vuleumder vurotet, was sa (er) heimlich weiß; aba wer getreuen Herzens isch, vubirgt s. 11,14 Wo nit weiser Rot isch, do goht des Volk unda; wo aba vieli Rotgeba sin, findet sich Hilf. 11,15 Wer fir ä andere (a) bürgt, der wird Schadä ha; wer aba sich hüete (heete), Bürge z si, goht sicha. 11,16 Ä holdseliges Wieb gregt Ehri; aba ä Schande isch ä Wieb, des Redlichkeit haßt. Den Fulen wird s mangle an Hab un Guet, di Fließige aba gregä Richtum. 11,17 Ä barmherzige Ma nitzt au sich selba; aba ä herzlose schniedet sich ins eigene Fleisch. 11,18 Dr Gottlose Arbet bringt trügerische Gwinn; aba wer Grechtigkeit sajt, het sichere Lohn. 11,19 Grechtigkeit (a) fihrt zuem Läbä; aba däm Bese nohchjage fihrt zuem Tod. 11,20 Falschi Herze sin däm HERRN ä Greuel; aba Wohlgfalle het da (er) an d Fromme. 11,21 D Hand druf: Dr Bese bliebt nit ungschtroft; aba dr Grechte Gschlecht wird errettet wäre. 11,22 Ä schenes Wieb ohni Zucht isch we ä Sau mit nem goldene Ring durch d Nase. (a) 11,23 Dr Grechte Wunsch fihrt zue luta Gutem; aba dr Gottlose Hoffe fihrt zuem Dag des Zorns (dr Wuet). 11,24 (a) (b) Eina deilt viel üs un het imma me; ä andrer giezt (kargt), wo na (er) nit soll, un wird doch ärmer. 11,25 Wer viel git, wird gelabt, un wer viel tränkt, der wird au getränkt wäre. 11,26 Wer Korn zruckhaltet, däm flueche d Lit; aba Sege kummt iba den, der s vukauft. 11,27 Wer nohch Gutem schtrebt, trachtet nohch Gottes Wohlgfalle; wer aba des Bese suecht, däm wird s begegne. 11,28 Wer sich uf si Richtum vulosst, der wird undagoh; aba di Grechte wäre grene we des Laub. (a) 11,29 Wer si eignes Huus in Vuruef bringt, wird Wind erbe, un ä Toor mueß vum Weise d Knecht wäre. 11,30 D Frucht vu d Grechtigkeit isch (a) ä Baum vum Läbä; aba Gwalttat nimmt des Läbä wäg. 11,31 Lueg, däm Grechte wird vugolde uf Erde, weviel me däm Gottlose un Sinda!S 12. KapitelD Wurzle vu d Grechtigkeit trait Frucht12,1 Wer (a) Zucht liebt (leb het), der wird schlau; aba wer (b) Zrechtwiesig haßt, der bliebt dumm. 12,2 Wer fromm isch, der gregt Wohlgfalle des HERRN; aba d Heimtückische vudammt da (er). 12,3 Durch Gottlosigkeit ka dr Mensch nit bschtoh; aba de Wurzle vu d Grechte wird bliebe. 12,4 Ä (a) tüchtiges Wieb isch ihrem Ma ä Krone; aba ä schandbari isch we Eiter in sinem Gebei. 12,5 D Gedanke vu d Grechte sin redlich; aba was di Gottlose plane, isch luta Trug. 12,6 Dr Gottlose Gschwätz richtet Bluetvugieße a; aba di Fromme errettet ihr Muul . 12,7 Di Gottlose wäre gschtirzt un nimmi si; aba des Huus vu d Grechte bliebt schtoh. (a) 12,8 Ä Ma wird globt nohch sinere Schläue; aba wer vuschrobenen Sinnes isch, wird vuachtet. 12,9 Wer gring isch un goht sinere Arbet nohch, isch bessa als eina, der groß si will un an Brot Mangel het. 12,10 D Grechte (a) erbarmt sich sinem Vieh; aba des Herz dr Gottlose isch unbarmherzig. 12,11 Wer sie Acka bebaut, wird Brot Massig ( d Fülle) ha; wer aba nichtige Dinge nohchgoht, isch ä Toor. (a) 12,12 Des Gottlose Luscht isch, Schadä zue doe; aba de Wurzle vum Grechte wird Frucht bringe. 12,13 D Bese wird gfange in sinene eigene falsche Wörta; aba d Grechte entgoht d Not. 12,14 (a) Viel Guetes gregt ä Ma durch de Frucht vu sinem Muul (sinere Gosch); un däm Mensch wird vugolde nohch d Tate siner Händ (Pfode). 12,15 Den Toor dünkt si Wäg recht; aba wer uf Rot härt, der isch weise. 12,16 Ä Toor zeigt si Zorn (Wuet) im aschluß; aba wer Schmähig ibahärt, der isch schlau. 12,17 Wer echt isch, der sait offe, was recht isch; aba ä falsche Ziige bschießt. 12,18 Wer unvorsichtig rüsfährt mit Wörta, schticht we ä Schwert; aba de Zunge vu d weise bringt Heilig. (a) 12,19 Echtes (Wores) Muul bschtoht imma; aba di falsch Zunge bschtoht nit lang. 12,20 De Beses plane, hän Trug im Herze; aba de zuem Friide rote, hän Fräid (Freud). 12,21 S wird däm Grechte kei Leid bassiere; aba di Gottlose wäre voll Ungliick si. 12,22 Luugnmäuler sin däm HERRN ä Greuel; de aba treulich handle, gfalle nem. 12,23 Ä vuschtändige Ma trait sini Schläue nit zuer Schau; aba des Herz vum Toor brellt sini Dümmi üsä. 12,24 Di fleißig Hand wird herrsche; de aba lescheer isch, mueß Frondenscht leischte. 12,25 Sorge im Herz bedruckt d Mensch; aba (a) ä freundliches Wort erfreut nen. 12,26 Dr Grechte findet sini Weid (Heet); aba d Gottlose fihrt ihr Wäg in d Irri. 12,27 Nem Lässigen grotet si Handel nit; aba ä fließige Mensch wird rich. 12,28 Uf däm Wäg vu d Grechtigkeit isch Läbä; aba bese Wäg fihrt zuem Tod.S 13. KapitelWer sich rote losst, isch schlau13,1 Ä weise Bue (Suhn) (a) (b) liebt (lebt) Zucht; aba ä Schpötter härt selbscht ufs Drohe nit. 13,2 D Frucht sine Worte gnießt dr Fromme; aba d Vuächta sin gierig noh Schand (Frevel). 13,3 Wer sini Zunge hüete (heete), bwahrt si Läbä; wer aba mit sinem Muul rüsfährt, iba den kummt Vuderbe. (a) (b) 13,4 D Fule begehrt un kriegt's doch nit; aba de Fließige kriege gnoe. 13,5 D Grechte isch däm Luug feind; aba dr Gottlose handlet schimpflich un schändlich. 13,6 D Grechtigkeit bheetet d Unschuldige; aba d Gottlosigkeit bringt d Sinda zue Fall. 13,7 Mengge schtellt sich rich un het nigs, un mengge schtellt sich arm un het großes Guet. (a) (b) * 13,8 Mit Richtum mueß mengge si Läbä erkaufe; aba ä Arme gregt keini Drohig zue härä. 13,9 S Lecht vu d Grechte brennt frehlich; aba (a) s Lecht vu d Gottlose wird üs go. 13,10 Unda d Ibamuetige isch imma Händel; aba (a) Gschytheit isch bi däne, de sich rote losse. 13,11 Hastig errafftes Guet vurinnt; wer aba ruhig sammlet, gregt imma me. 13,12 Hoffnig, de sich vuzegertt, ängschtigt des Herz; wenn aba kummt, was ma begehrt, des isch ä Baum vum Läbä. 13,13 Wer des Wort vuachtet, mueß dfir beße; wer aba des Gebot firchtet, däm wird s glohnt. 13,14 De Lehr vum Weise isch ä Quelle vum Läbä, z meide de Schtricke des Todes. 13,15 Rechti Isicht schafft Gunscht; aba d Vuächta Wäg bringt Vuderbe. 13,16 Ä Schlaue doet alles mit Vununft; ä Toor aba schtellt Narrheit zuer Schau. 13,17 Ä gottlose Laufbursch (Bote) bringt ins Ungliick; aba ä getreue Laufbursch (Bote) bringt Hilf. 13,18 Wer Zucht mißachtet, het Armuet un Schande; wer sich gern zrechtwiese losst, wird zue Ehre kumme. 13,19 Wenn kummt, was ma begehrt, doet's däm Herz wohl; aba des Bese meide isch d Toore ä Greuel. 13,20 Wer mit den Weisen umgoht, der wird weise; wer aba der Toore Geselle isch, der wird Ungliick ha. 13,21 Unheil vufolgt di Sinda; aba den Grechten wird mit Gutem vugolde. 13,22 (a) Dr Guete wird vuerbe uf Kindeskind; aba (b) (c) däm Sinda si Habe wird gschpart fir d Grechte. 13,23 S isch viel Ässä in d Furche vu d Arme; aba wo kei Recht isch, do isch Vuderbe. 13,24 Wer (a) sini Ruete schont, der haßt si Bue (Suhn); wer nen aba leb (lieb) het, der züchtigt nen biziite. 13,25 D Grechte ka ässä, bis sa (er) satt isch; des Gottlose Lyb aba liedet Mangel.S 14. KapitelWer schlau isch, ibalegt, bvor ra (er) was doet14,1 D Gschytheit vu d Wieba baut ihr Huus; aba ihri Toorheit (Dümmi) rißt's nieda mit d eigene Händ (Pfode). 14,2 Wer d HERRN firchtet, der wandelt uf rechter Bahn; wer nen aba vuachtet, der goht uf Abwäge. 14,3 In des Toore Muul isch de Ruete fir si Hochmuet; aba d Weise bwahrt ihr Muul . 14,4 Wo keini Rinda sin, do isch d Krippe leer; aba de Kraft vum Ochse bringt riche Ertrag. 14,5 Ä treue Ziige legt nit; aba ä falsche Ziige schwätzt frech Legt. (a) (b) 14,6 D Schpötter suecht Gschytheit un findet sie nit; aba däm Vuschtändige isch des Wisse liecht. 14,7 Gang wäg vum Toor, denn dü lernsch nigs vu nem. 14,8 S isch des Schlaue Gschytheit, daß sa (er) achtgit uf si Wäg; aba dr Toore Dümmi isch luta Trug. 14,9 Uf däm Zelt vu d Schpötter rueht Schuld; aba uf däm Huus vum Fromme rueht Wohlgfalle. 14,10 S Herz ällei kennt si Leid, un (a) au in sini Fräid (Freud) ka sich kei Fremde menge. 14,11 S Huus vu d Gottlose wird vutilgt; aba (a) de Hitte vu d Fromme wird grene. 14,12 Meggem schient ä Wäg recht; aba zletscht bringt da (er) nen zuem Tod. 14,13 Au bim Lache ka des Herz truuere, un nohch dr Fräid (Freud) kummt Leid. 14,14 Nem gottlose Mensch wird's go, we na (er) wandelt, un au nem guete nohch sinene Tate. 14,15 Ä Unvuschtändige glaubt noh alles; aba ä Schlaue git acht uf si Gang. 14,16 Ä Weise schüücht sich un meidet des Bese; ä Toor aba fahrt trotzig durch. 14,17 Ä Jähzorniger handelt dumm; aba ä Ränkeschmied wird ghaßt. 14,18 Di Unvuschtändige erbe Dümmi; aba des Wisse isch dr Schlaue Krone. 14,19 Di Bese messe sich bucke vor d Guete un de Gottlose an d Dire vu d Grechte. 14,20 D Arme isch vuhaßt au sinem Nächschte; aba di Riche hän vieli Freunde. 14,21 Wer si Nächschte vuachtet, vusindigt sich; aba (a) wohl däm, der sich dr Elende erbarmt! 14,22 De nohch Besem vulange, wäre in d Irri go; de aba uf Guete üs sin, wäre Güte un Treui erfahre. 14,23 Wo ma schafft, do isch Gwinn; wo ma aba nur mit Wörta umgoht, do isch Mangel. 14,24 D Weise isch ihr Richtum ä Krone; aba de Narrheit vu d Toore bliebe Narrheit. 14,25 Ä wahrhaftige Ziige rettet menggem des Läbä; aba wer Luug üsspricht, ebt Vurot. 14,26 Wer d HERRN firchtet, het (a) ä sicheri Festig, un au sini Kinda wäre bschirmt. 14,27 D Respeckt vorrem Herrn isch ä Quelle vum Läbä, daß ma meide de Schtricke des Todes. 14,28 Wenn ä Kenig viel Volk het, des isch sini Herrlichkeit; wenn aba weng Volk do isch, des bringt ä Firschte ins Vuderbe. 14,29 (a) (b) Wer geduldig isch, der isch weise; wer aba ungeduldig isch, zeiget (offenbart) sini Dümmi. 14,30 Ä glassenes Herz isch des Lybes Läbä; aba Eifasucht isch Eiter in d Gebeina. 14,31 Wer däm Gringe Gwalt adoet, läschtert däm si Schepfa; aba wer sich däm Arme erbarmt, der ehrt Gott. (a) (b) (c) 14,32 D Gottlose bschtoht nit in sinem Ungliick; aba d Grechte isch au in sinem Tod getroscht. 14,33 Im Herz vum Vuschtändige rueht Gschytheit, un inmidde dr Toore wird sie bekannt. 14,34 Grechtigkeit macht ä Volk hoch; aba Sinde isch vu d Lit s Vuderbe. 14,35 Ä (a) schlaue Knecht gfallt däm Kenig, aba ä schändliche trifft si Zorn.S 15. KapitelWer Gschyheit het, het ä Ziel vor Auge15,1 Ä (a) mildi (lindi) Antwort schtillt d Zorn; aba (b) ä hartes Wort erregt Wuet. 15,2 Dr Weise Zunge bringt guetes Wisse; aba dr Toore Muul schpuckt (koderet) nur Dümmi. 15,3 (a) D Auge des HERRN sin an allene Örter (Plätz), sie luege uf Besi un Gueti. 15,4 Ä mildi (lindi) Zunge isch ä Baum vum Läbä; aba ä vulogenes bringt Herzeleid. 15,5 Dr Toor vuschmäht de Zucht vu sinem Vada (Babbe); wer aba Zrechtwiesig animmt, isch schlau. 15,6 In däm Grechte Huus isch großes Guet; aba in däm Gottlose si Gwinn schteckt Vuderbe. 15,7 D Weise Muul breitet Isicht üs; aba dr Toore Herz isch nit recht. 15,8 Dr Gottlose (a) (b) Opfa isch däm HERRN ä Greuel; aba des (c) (d) Gebet vu d Fromme isch nem freud. 15,9 Des Gottlose Wäg isch däm HERRN ä Greuel; wer aba dr Grechtigkeit nohchjagt, den liebt (lebt) da (er). 15,10 Den Wäg vulo, bringt besi Züchtigig, un wer Zrechtwiesig haßt, der mueß schterbe. 15,11 (a) (b) (c) Undawelt un Abgrund liege offe vor rem HERRN, weviel me (d) de Herze dr Mensche! 15,12 Dr Schpötter liebt (lebt) den nit, der nen zrechtwiest, un goht nit hi zue d Weise. 15,13 Ä frehliches Herz macht ä frehliches Gsicht; aba wenn des Herz truurig isch, fallt au dr Muet. 15,14 Des Schlaue Herz suecht Wisse; aba dr Toore Muul goht mit Dümmi um. 15,15 Ä Betrebte het ne ä guete Dag; aba ä guete Muet isch ä tagwises Fescht. (a) 15,16 Bessa (a) (b) wenig mit däm Reschpeckt vorm HERRN als ä große Schatz, bi däm Unroeh isch. 15,17 Bessa ä Gricht Krut mit Lebi (Liebe) als we ä gmäschtete Ochs mit Haß. (a) 15,18 Ä zornige Ma richtet Zank a; ä Geduldige aba schtillt d Händel. 15,19 (a) Dr Wäg vum Fule isch we ä Dornenhecke; aba dr Wäg vu d Rechtschaffene isch wohl bahnt. 15,20 Ä weise Bue (Suhn) erfreut d Vada (Babbe); aba ä dumme Mensch vuachtet sini Muetter. (a) 15,21 Däm Toor isch de Dümmi ä Fräid (Freud); aba ä vuschtändige Ma bliebt uf däm rechte Wäg. 15,22 De Plän wäre znicht, wo ma nit mitänanda brotet; (a) wo aba vieli Rotgeba sin, glinge sie. 15,23 S isch nem Ma ä Fräid (Freud), wenn na (er) richtig antwort git, un we wohl doet ä Wort zue d rechte Ziit! 15,24 Dr Wäg vum Läbä fihrt d Schlaue ufwärts, daß sa (er) meidet de Defi vum Tod. 15,25 Dr HERR wird des Huus vu d Hoffärtige irieße; aba d Grenzschtei vu d Witwe wird da (er) schütze. 15,26 De Aschläg vum Arge sin däm HERRN ä Greuel; aba rein sin vor nem freundliche Rede. 15,27 Wer (a) unrechtem Gwinn nohchgoht, zerschtert si Huus; wer aba Beschtechig haßt, der wird läbä. 15,28 S Herz vum Grechte bidenkt, was z sage isch; aba des Muul vu d Gottlose schuumt Beses. 15,29 Dr HERR isch fern (wiet wäg) vu d Gottlosen; aba (a) (b) dr Grechte Gebet härt da (er). 15,30 Ä freundliches Üssäh erfreut des Herz; ä gueti Botschaft labt d Bei. 15,31 Des Ohr, des do härt uf heilsami Wiesig, wird unda d Weise huuse. 15,32 Wer Zucht vuwirft, der macht sich selba znicht; wer sich aba ebis sage losst, der wird schlau. 15,33 D Respeckt vorrem Herrn isch Zucht, de zue Gschytheit fihrt, un (a) (b) bvor ma zue Ehre kummt, mueß ma Demuet lerne.S 16. KapitelDr Mensch denkt, un Gott lenkt16,1 Dr Mensch setzt sich's wohl vor im Herz; aba vum HERRN kummt, was d Zunge schwätze wird. 16,2 Einem jegliche dünkt sini Wäg rein; aba dr HERR preft de Geischta. 16,3 Befiehl däm HERRN dini Werke, so wird dini Vorhabe glinge. (a) 16,4 Dr HERR macht alles zue sinem Zweck, (a) au d Gottlose fir d bese Dag. 16,5 Ä schtolzes Herz isch däm HERRN ä Greuel un wird gwiß nit ungschtroft bliebe. 16,6 Durch Güte un Treui wird Missetat gsühnt, un durch d Respeckt vorrem HERRN meidet ma des Bese. 16,7 Wenn vumä Mensch si Wäg däm HERRN gfalle, so (a) (b) losst da (er) au sini Feinde (Gegna) mit nem Friide mache. 16,8 Bessa (a) wenig mit Grechtigkeit als viel Ikomme mit Unrecht. 16,9 Des Mensche Herz denkt sich si Wäg; aba dr HERR ällei lenkt sini Schritt. (a) (b) 16,10 Gottes Schpruch isch in däm Muul vum Kenig; si Muul schpricht nit fehl im Gricht. 16,11 Woog (Waage) un rechti Waagschale sin des HERRN; un alli Gwichte im Baitel sin si Werk. (a) 16,12 D Kenig isch Unrecht doe ä Greuel; denn (a) (b) (c) durch Grechtigkeit wird d Thron fescht. 16,13 Rechti Worte gfalle d Kenig; un wer ufrichtig schwätzt, wird gleb (gliebt). 16,14 (a) (b) Des Kenigs Wuet isch ä Laufbursch (Bote) des Todes; aba ä weise Ma wird nen vusehne. 16,15 Wenn vum Kenig s Gsicht (d Visasch) fründlig isch, des isch Läbä, un sini Gnade isch we ä Schboträge. 16,16 Gschytheit erwerbe isch bessa als we Gold un Isicht erwerben edler als we Silba. 16,17 Dr Fromme Wäg meidet des Arge; un wer uf sini Wäg achtet, bwahrt si Läbä. 16,18 (a) Wer zuegrunde go soll, der wird zvor schtolz; un Hochmuet kummt vor däm Fall. 16,19 Bessa niedrig si mit d Demetige, als Beute üsdeile mit d Hoffärtige. 16,20 Wer uf des Wort merkt, der findet Gliick; un wohl däm, der sich uf d HERRN vulosst! 16,21 Ä Vuschtändige wird grehmt als ä weise Ma, un liebliche Rede mehrt s Wisse. 16,22 Schläue isch ä Brunne vum Läbä däm, der sie het; aba de Schtrof vu d Toore isch ihri Dümmi. 16,23 Vum Weise s Herz schwätzt schlau un mehrt uf sinene Lippe d Lehr. 16,24 (a) Freundliche Rede sin Honigseim, treschte d Seele un erfrische d Knochä (Bei). 16,25 Menggem schient ä Wäg recht; aba zletscht bringt da (er) nen zuem Tod. 16,26 Dr Hunga vum Arbeita schafft fir nen; denn si Muul tribt nen a. 16,27 Ä heillose Mensch grabt nohch Unheil, un in sinem Muul isch's we brennendes Fiir. 16,28 Ä falsche Mensch richte Zank a, un ä Vuleumder macht Freunde ueis. 16,29 Ä Frevla vulockt si Nächschte un fihrt nen uf kei guete Wäg. 16,30 Wer mit d Auge winkt, denkt nigs Guetes; un wer mit d Lippe aditet, macht (vollfiirt, vollbringt) Beses. 16,31 (a) Graui Hoor sin ä Krone dr Ehri; uf däm Wäg vu d Grechtigkeit wird sie gfunde. 16,32 Ä (a) Geduldige isch bessa als we ä Schtarke un wer sich selbscht bherrscht, bessa als we eina, der Schtädt gwinnt. 16,33 D Mensch wirft des Los; aba s flegt, we dr HERR will.S 17. KapitelGschyheit ka ma nit kaufe17,1 Bessa ä trockne Bisse mit Friide als ä Huus voll Gschlachtenem mit Schtriet (Händel). (a) 17,2 Ä Schlaue (kluge) Knecht wird herrsche iba ä schandbare Bue (Suhn) un wird mit d Breda des Erbe deile. 17,3 We d Tiegel des Silba un d Ofe des Gold, so preft dr HERR de Herze. (a) 17,4 Ä Bese achtet uf besi Mäuler, un ä Falsche härt gern uf schändlichi Zunge. 17,5 Wer (a) d Arme vuschpottet, vuhöhnt däm si Schepfa; un wer sich iba nem andere si Ungliick freut, wird nit ungschtroft bliebe. 17,6 D Alte ihr Krone sin Kindeskinda, un dr Kinda Ehri sin ihri Vädare. 17,7 S schtoht nem Toor nit wohl a, vu hohe Dinge zue schwätze, viel weniger nem Edle, daß sa (er) mit Luug umgoht. 17,8 Beschtechig isch we ä Zaubaschtei däm, der sie git; wohi na (er) sich kehrt, het da (er) Gliick. 17,9 Wer Vufehlig zudeckt, schtiftet Freundschaft; wer aba ä Sach ufriihrt, der macht Freunde ueis. 17,10 Ä Scheltwort dringt defä bi däm Vuschtändige als we hundat Schläg bi däm Toor. 17,11 Ä bese Mensch trachtet, imma zuem ufmucke; aba ä gräusame Laufbursch (Bote) wird iba nen kumme. 17,12 Bessa einare Bärin träffä, der di Junge graubt sin, als we nem Toor in sinere Dümmi. 17,13 Wer Guetes mit Besem vugilt, vu däm sinem Huus wird des Bese nit wieche. 17,14 Wer Schtriet (Händel) afangt, glich däm, der däm Wassa d Damm ufrießt. Loss ab vum Händel, bvor ra (er) losbricht! 17,15 Wer (a) d Schuldige grecht schpricht un d Grechte schuldig, de sin beidi däm HERRN ä Greuel. 17,16 Was soll däm Toor Geld in d Hand, um Gschytheit z kaufe, wo na (er) doch ohni Vuschtand isch? 17,17 Ä Fründ (Freund) liebt (lebt) alliziit, un ä Brueda wird fir d Not gibore . (a) 17,18 Ä Toor isch, wer in d Hand globt un (a) Bürge wird fir si Nächschte. 17,19 Wer Zank liebt (leb het), der liebt (lebt) d Sinde; un wer sini Dire z hoch macht, schtrebt nohch Ischturz. 17,20 Ä vukehrtes Herz findet nigs Guetes; un wer falscha Zunge isch, wird in Ungliick falle. 17,21 Wer ä Toor ziigt, mueß sich grämen, un vumä Toor d Vada (Babbe) het kei Fräid (Freud). 17,22 Ä frehliches Herz doet däm Lyb (Ranze) wohl; aba ä betrebtes Gmet losst des Gebein vudorren. (a) 17,23 Dr Gottlos nimmt gern heimlich Gschenkli, zuem drucke d Wäg vum Recht. (a) 17,24 Ä Vuschtändige het d Gschytheit vor Auge; aba (a) ä Toor wirft d Auge hi un her. 17,25 Ä dumma Bue (Suhn) isch sinem Vada (Babbe) ä Vudruß un ä Gram fir d Muetter, de nen gibore het. 17,26 S isch scho nit guet, daß ma Unschuldigi Schtrof zahle losst; aba d Edle z schlat, goht iba alli Maß. 17,27 Ä Vunünftige mäßigt sini Rede, un ä vuschtändige Ma wird nit hitzig. (a) (b) 17,28 Au (a) ä Toor, wenn na (er) schwiegt, wird fir weise ghalte un fir schlau (vuschtändig), wenn na (er) s Muul haltet.S 18. KapitelWorte hän Macht18,1 Wer sich absundert, der suecht, was nen glüschtet, un gege alles, was guet isch, goht da (er) a. 18,2 Ä Toor het nit Gfalle an Isicht, sundern will kunddoe, was in sinem Herz schteckt. 18,3 Wohi ä Frevla kummt, kummt au Vuachtig; un wo Schande isch, do isch Hohn. 18,4 De Worte in me Ma sinem Muul sin we defi Wassa, un de Quelle vu d Gschytheit isch ä schprudelnde Bach. 18,5 S isch nit guet, d Schuldige vorzuezehe, daß ma vum Grechte si Sach undadruckt im Gricht. (a) 18,6 D Lippe vum Toor bringe Zank, un si Muul rueft nohch Schleg. 18,7 S Muul vum Toor bringt nen ins Vuderbe, un sini Lippe bringe nen zue Fall. 18,8 De Worte vum Luugebeutel sin we Leckerbisse un gehn nem glatt i. (a) 18,9 Wer (a) lescheer isch in sinere Arbet, der isch ä Brueda vum Vuderba. 18,10 Dr Name des HERRN isch (a) (b) ä feschti Burg; dr Grechte lauft derthi un wird bschirmt. 18,11 (a) Des Riche Habe isch nem we ä feschti Schtadt un dünkt nen ä hochi Muure. 18,12 (a) Wenn eina zgrund go soll, wird si Herz zvor schtolz; un bvor ma zue Ehre kummt, mueß ma demetig si. 18,13 Wer zantwort git, bvor ra (er) härt, däm isch's Dümmi un Schande. 18,14 Wer ä muetiges Herz het, weiß sich au im Liede z hebe (halte); wenn aba dr Muet dniedaliet, wer ka's trage? 18,15 Ä vuschtändiges Herz gewinnt (erwirb) Isicht, un des Ohr dr Weise suecht s Wisse. 18,16 S (a) Gschenk vum Mensch schafft nem Platz un bringt nen zue d große Herre. 18,17 Jeda het zerscht in sinere Sach recht; kummt aba dr andere zue Wort, so findet sich's. 18,18 S Los schlichtet d Händel un losst Mächtigi nit anenander grote. 18,19 Ä beleidigte (gekränkte) Brueda isch abwiesenda als ä feschti Schtadt, un Schtreitigkeite sin härt we dr Riegel einare Burg. 18,20 Einem Ma (a) wird vugolde, was si Muul gsait het, un na (er) wird gfuetteret mit däm, was sini Lippe nem ibringe. 18,21 (a) Tod un Läbä schtoh in dr Zunge Gwalt; wer sie liebt (leb het), wird ihri Frucht ässä. 18,22 Wer (a) (b) ä Ehefrau gfunde het, der het ebis Guetes gfunde un Wohlgfalle gregt vum HERRN. 18,23 Ä Arme schwätzt mit Flehe, aba ä Richä antwortet härt. 18,24 S git Allernächsti, de bringe ins Vuderbe, un s git Freunde, de hänge feschta a als we ä Brueda. (a)S 19. KapitelHilf d Arme!19,1 Ä Arme, der wo in Unschuld wandelt, isch bessa als eina, der Vukehrtes sait un däbi rich isch. (a) 19,2 Wo ma nit mit Vununft handelt, do isch au Eifa nigs nütz; un wer haschtig lauft, der tritt fehl. 19,3 Des Mensche Dümmi fihrt nen in d Irri, un doch tobt si Herz gege d HERRN. (a) 19,4 (a) Richtum macht viel Freunde; aba dr Arme wird vu sinem Freund vulo. 19,5 Ä (a) (b) falsche Ziige bliebt nit ungschtroft; un wer frech Luug schwätzt, wird nit vertwitsche. 19,6 Vieli schmeichle (schleime) däm Vürnehme; un wer Gschenkli git, het alli zuem Freund. 19,7 Den Arme hasse alli sini Breda; weviel me hebe (halte) sich sini Freunde vu nem furt (äwäg)! Wer viel sait, der doet Frevele; un wer Wörta nohchjagt, der wird nit vertwitsche. 19,8 Wer Schläue gwinnt, liebt (lebt) si Läbä; un d Vuschtändige findet Guetes. 19,9 Ä falsche Ziige bliebe nit ungschtroft; un wer frech Luug schwätzt, wird umkumme. 19,10 Däm Toor schtoht nit a, gueti Däg z ha, viel weniger nem Knecht, z herrsche iba Firschte. 19,11 Schläue macht d Ma langsam zuem Zorn, un s isch sini Ehri, daß sa (er) Vufehlig ibasähe ka. (a) 19,12 D Ungnade vum Kenig isch we des Brelle vumä Löwen; aba sini Gnade isch we Tau uf däm Grase. (a) 19,13 Ä dumma Bue (Suhn) isch sinem Vada (Babbe) Herzeleid, un (a) ä zänkisches Wieb we ä schtändig triefendes Dach. 19,14 Huus un Habe vuerbe de Eltere; aba (a) ä vuschtändigi Ehefrau kummt vum HERRN. 19,15 Fulheit macht med, un ä Lässige wird Hunga liede. 19,16 Wer des Gebot bwahrt, der bwahrt si Läbä; (a) wer aba uf si Wäg nit achtet, wird schterbe. 19,17 Wer sich des Armen erbarmt, der leiht däm HERRN, un der wird nem vugelde, was sa (er) Guetes doe het. (a) (b) (c) (d) (e) (f) 19,18 Züchtig di Bue (Suhn), solang Hoffnig do isch, aba (a) loß di nit hirieße, nen umzbringe (z töte). 19,19 Großa Krimm (Druck) mueß Schtrof liede; denn willsch dü nem lenke, so wird da (er) noh greßa. 19,20 Här uf Rot un nimm Zucht a, daß dü dnoh weise bisch. 19,21 In nem Ma si Herz sin vieli Pläne; aba zschtand kummt dr Rotschluß des HERRN. (a) 19,22 Ä gütige Mensch isch dr Lebi (Liebe) wert, un ä Arme isch bessa als ä Luugebeutel. 19,23 D Respeckt vorrem Herrn fihrt zuem Läbä; ma wird satt wäre un sicha schlofe, vu keinem Übel (Unguet) heimgsuecht. 19,24 D Fule schteckt sini Hand in d Schissle un bringt sie nit wida zuem Muul . (a) 19,25 Schleht ma d Schpötter, so wäre Unvuschtändige vuninftig; wiest ma d Vuschtändige zrecht, so gwinnt da (er) an Isicht. (a) 19,26 Wer d Vada (Babbe) gschla un d Muetter vujagt, der isch ä schandbare un vufluechte Bue (Suhn). 19,27 Losch dü ab, Bue (Suhn), uf Vumahnige z härä, so irrsch dü ab vu vuninftiga Lehr. (a) 19,28 Ä nigswürdige Ziige schpottet s Recht, un d Gottlose schmeckt (mundet) des Unrecht. 19,29 D Schpötter sin Schtrofe gmacht un (a) Schläg fir d Rucke vu d Toore.S 20. KapitelGott hasst zweierlei Sorte Gwicht20,1 D Wi macht Schpötter, un schtarka Trunk macht wild; wer dvu taumelt, wird nemols weise. (a) (b) (c) 20,2 Des (a) Drohe vum Kenig isch we des Brelle vumä Löwe; wer nen erzirnt, der sindigt gege des eigene Läbä. 20,3 Ä Ehri isch s däm Ma, däm Händel äwäg z bliebe; aba de gern schtriete, sin allzumol Toore. 20,4 Im Herbscht (a) will dr Fule nit zackere (pflüge); so mueß sa (er) in dr Ernte bettle un kriegt nigs. 20,5 Des Vorhab im Herz vumä Ma isch we ä defes Wassa; aba ä kluge Ma ka's trage. 20,6 Vieli Mensche rehme ihri Güte; aba wer findet eina, der zuevulässig isch? 20,7 Ä Grechte, der wo unschträflich wandelt, (a) däm sine Kinda wird's wohlgoh. 20,8 Ä Kenig, der uf däm Thron hockt, um z richte, sundere üs mit sinem Blick alles Bese. (a) 20,9 Wer ka sage: "Ich ha mi Herz gläutert un (a) (b) (c) bi sufa vu minare Sinde"? 20,10 Zweierlei Gwicht un zweierlei Maß isch beides däm HERRN ä Greuel. 20,11 Scho ä Bebli erkennt ma we na was macht, ob ba (er) recht (lauta) un redlich wäre will. (a) 20,12 Ä härendes Ohr un ä sehendes Aug, de macht beidi dr HERR. 20,13 Leb (Lieb) d Schlof nit, daß dü nit arm wirsch; loß di Aug uff si, so wirsch dü Brot gnoe ha. 20,14 "Schlecht, schlecht!" sait ma, wenn ma kauft; aba wenn ma wäggoht, so rehmt ma sich. 20,15 S git Gold un viel Perle; aba ä Muul, des Vuninftiges schwätzt, isch ä edles Kleinod. 20,16 Nimm däm si Häß (Kleid), der wo fir ä andere (a) Bürge wird, un pfänd nen anschtelle vum Fremde! 20,17 Des (a) gschtohlene Brot schmeckt däm Ma guet; aba am End het da (er) s Muul volla Kieselschtei. 20,18 Pläne kumme zuem Ziel, wenn ma sich recht berotet; un (a) Kreg soll ma mit Vununft fihre. 20,19 Wer Gheimnisse vurotet, isch ä Vuleumder, un mit däm, der s Muul nit hebe (halte) ka, loß di nit i. 20,20 Wer sinem Vada (Babbe) un sinere Muetter fluecht, däm si Lecht wird vulösche in dr Finschternis. (a) (b) 20,21 Des Erbe, nohch däm ma zerscht sehr (arg) eilt, wird zletscht nit gsegnet si. 20,22 Schprich nit: (a) (b) "Ich will Beses vugelde!" Harre des HERRN, der wird dir helfe. 20,23 Zweierlei Gwicht isch däm HERRN ä Greuel, un ä falschi Woog (Waage) isch nit guet. 20,24 Jedamanns Schritte bschtimmt dr HERR. Wela Mensch vuschtoht si Wäg? 20,25 S isch däm Mensch ä Fallschtrick, dummawies Gelübde z doe un erscht nohch rem Gelobe zue ibalege. 20,26 Ä weise Kenig sundere di Gottlose üs un losst des Rad iba sie go. 20,27 Ä Leuchte des HERRN isch (a) des Mensche Geischt; na (er) durchforscht alli Kammere vum Innere. 20,28 Gütig un treu si bheetet d Kenig, un (a) si Thron bschtoht durch Güte. 20,29 Dr Jünglinge Ehri isch ihri Schtärki, un (a) graues Hoor isch dr Alte Schmuck. 20,30 Ma mueß däm Bese wehre mit härta Schtrof un mit ernschte Schleg, de ma spürt. |
S 21. KapitelWer uf Gott härt, isch uf däm richtige Wäg21,1 Des Kenigs Herz isch in dr Hand des HERRN we Wassabäch; (a) na (er) lenkt s, wohi na (er) will. 21,2 Jedäm dünkt si Wäg isch recht; aba dr HERR preft de Herze. 21,3 Recht un Grechtigkeit doe isch däm HERRN leba als we Opfa. (a) (b) 21,4 Hoffärtigi Auge un schtolza Sinn (Gmeht), des Lecht vu d Gottlose, isch Sinde. 21,5 Des Plane vumä Fliesige bringt Ibafluß; wer aba allzue gschwind isch, däm wird's mangle. 21,6 Wer Schätz sammlet mit Luug, der wird fehlgoh un isch unda däne, de d Tod sueche. 21,7 Dr Gottlose Gwalt rafft sie selba wäg; denn sie welle nit doe, was recht isch. 21,8 Wer mit Schuld blade isch, goht krummi Wäg; wer aba rein isch, däm si Doe isch grad. 21,9 Bessa im Eck uf däm Dach huuse als mit nem zänkische Wieb zsämme in nem Huus. 21,10 D Seele vum Gottlose gluschtets nohch Besem un erbarmt sich nit iba si Nächschte. 21,11 Wenn dr Schpötta gschtroft wird, so wäre di Unvuschtändige weise, un wenn ma ä Weise blehrt, so nimmt da (er) s Wisse a. (a) 21,12 Dr Grechte* het acht uf des Gottlose Huus, un na (er) schtirzt di Gottlose ins Vuderbe. *Der "Grechte" isch wahrschiens Gott. 21,13 Wer sini Ohre vuschtopft vor rem Brellä vum Arme, der wird dert au ruefä un nit ghärt wäre. 21,14 Ä heimlichi Gabe schtillt d Zorn un ä Gschenk im Vuborgene heftigi Wuet. (a) 21,15 Däm Grechte isch s ä Fräid (Freud), wenn Recht gschiehte (bassiert), aba d Ibeltäta gregt ä Schreck. 21,16 Ä Mensch, der vum Wäg dr Schläue abirrt, wird vuwiele in d Schar vu d Dote. 21,17 Wer gern in Fräid (Freud) läbt, wird Mangel ha; un (a) wer Wi un Salbel liebt (leb het), wird nit rich. 21,18 D Gottlose wird als Lesegeld ge fir d Grechte un dr Vuächta fir d Fromme. 21,19 Bessa in dr Wüschte huuse als bi nem zänkische un zornige Wieb. 21,20 Im Huus vum Weise isch ä koschtbare Schatz vu El; aba ä Dumme vugeudet nen. 21,21 Wer d Grechtigkeit un Güte nohchjagt, der findet Läbä un Ehri. 21,22 Ä Weise erschtiegt de Schtadt vu d Schtarke un schtirzt ihri Macht, uf de sie sich vulosst. 21,23 Wer Gosch un Zunge bwahrt, der bwahrt si Läbä vor Not. (a) 21,24 Wer schtolz un vumesse isch, heißt ma ä Schpötta; na (er) tribt freche Ibamuet. 21,25 D (a) Fule schtirbt iba sinem Wunsch; denn sini Händ (Pfode) wen nigs doe. 21,26 D ganze Dag begehrt d Gier; aba d Grechte git un vusait nigs. 21,27 (a) D Gottlose Opfa isch ä Greuel, weviel me, wenn ma's darbringt fir ä Schandtat. 21,28 Ä (a) vulogene Ziige wird umkumme; aba wer recht ghärt het, däm si Wort bliebt. 21,29 D Gottlose macht ä freches Gsicht (frechi Visasch); aba wer fromm isch, macht sini Wäg fescht. 21,30 Kei Gschytheit, kei Vuschtand, (a) kei Rot bschtoht vor rem HERRN. 21,31 (a) Ross wäre agschirrt zuem Dag vu d Schlacht; aba d Sieg kummt vum HERRN.S 22. Kapitelwer Unrecht sajt, erntet Unheil22,1 Ä (a) guete Ruef isch bessa als we große Richtum un ä vorbildliches Wese bessa als we Silba un Gold. 22,2 Richi un Armi träffä änanda; dr HERR het sie alli gmacht. (a) 22,3 D Schlaue sieht des Ungliick kumme un vubirgt sich; di Unvuschtändige laufe wida un erliede Schad. 22,4 D Lohn vu d Demuet un däm Reschpeckt vorm HERRN isch Richtum, Ehri un Läbä. (a) 22,5 Schtachle un Schtrick sin uf däm Wäg vum Vukehrte; wer sich aba dvu fernhältet, bwahrt si Läbä. 22,6 Gwehn ä Bebli an si Wäg, so losst da (er) au nit dvu ab, wenn na (er) alt wird. (a) 22,7 D Riche herrscht iba di Arme; un wer borgt, isch des Gläubiga Knecht. 22,8 Wer (a) Unrecht sajt, der wird Ungliick erne (ernte), un de Ruete vu sinem Ibamuet wird ä End ha. 22,9 Wer ä gütiges Aug het, wird gsegnet; denn (a) na (er) git vu sinem Brot d Arme. 22,10 Trib d Schpötter rüs, so goht dr Zank wäg, un Hader un Schmähig härä uf. (a) 22,11 Wer ä sufares Herz un (a) lieblichi Rede het, däm si Fründ (Freund) isch dr Kenig. (b) 22,12 D Auge des HERRN hüete (heete) s Wisse; aba de Worte vum Vuächta bringt da (er) zue Fall. 22,13 D Fule sait: (a) "S isch ä Löwe druße; i (ich) kennt umbrocht wäre uf d Gasse." 22,14 (a) S Muul vu unziichtige Wieba isch ä defi Gruebe; wäm dr HERR ziirnt, der flegt inä. 22,15 Dümmi schteckt däm Bebli im Herz; aba (a) (b) (c) d Ruete vu d Zucht tribt sie nem üs. 22,16 Wer däm Arme Unrecht deot, mehrt nem sini Habe; wer nem Riche git, schafft nem nur Mangel.Worte vu Weise (Driisig Sprich vu Mensche, wo Gschytheit hän*)22,17 Held di Ohre un her de (a) Worte vu Weise un nimm z Herze mini Lehr. 22,18 Denn lieblich isch's, wenn dü sie im Sinn bhaltsch; loß sie mitänanda uf dine Lippe bliebe. 22,19 Dmit dini Hoffnig sich griindet uf d HERRN, erinnre i (ich) dich grad hiit dra. 22,20 Ha i (ich) dir's nit ixmol ufgschribe als Rot un Isicht, 22,21 um dir kundzdoe zuevulässigi Worte vu d Wohret, dmit dü rechti Antwort bringe kasch däm, der di gschickt het?1.* 22,22 (a) Braub d Arme nit, wel la (er) arm isch, un undadruck d Gringe nit im Gricht; 22,23 denn dr HERR wird ihri Sach fihre un wird ihri Bedrücka undadrucke.2. 22,24 Gsell di nit zuem (a) Zornige un halt di nit zue nem weedige Ma; 22,25 dü kennscht uf sini Wäg grote un di selba zue Fall bringe.3. 22,26 Bi nit eina vu däne, de mit ihra Hand hafte un fir Schulde (a) Bürge wird; 22,27 denn wenn dü nit zahle kasch, so wird ma dir di Bett unda dir wägnähme.4. 22,28 (a) (b) Vuruck nit di uralte Grenze, de dini Vädare gmacht hän.5. 22,29 Siehsch dü ä Ma, gschickt in sinem Gschäft, der wird Kenige dene; gringe Lit wird da (er) nit dene.S 23. Kapitel6. 23,1 Wenn dü z Disch hocksch mit nem hohe Herr, so gib obacht, was dü vor dir hesch, 23,2 un leg ä Messa an dini Kehle, wenn dü gierig bisch; 23,3 wünsch dir nigs vu sinene fäine Sache; denn s isch ä tregarisches Brot.7. 23,4 Schick di nit a, rich z wäre; do schpar dini Schläue! 23,5 Dü richtesch di Aug uf Richtum, un na (er) isch nimmi do; denn na (er) macht sich Fligel we ä Adla un flegt gen Himmel.8. 23,6 Iß nit bi nem Näidische un winsch dir vu sinene fäine Sache nigs; 23,7 denn in sinem Herz isch scha (er) falsch; na (er) sait zue dir: Iß un trink!, un si Herz isch doch nit mit dir. 23,8 De Bisse, de dü gässä hesch, muesch dü üsschpucke, un dini frendliche Worte sin vulore.9. 23,9 Schwätz nit vor nem Unvuschtändige Ohr; denn na (er) vuachtet de Schlaäue dina Worte.10. 23,10 (a) Vuruck nit uralti Grenzene un vugrief di nit a däm Acka vu d Waise, 23,11 denn ihr Helfa isch mächtig; der wird ihri Sach gege di fihre.11. 23,12 Wend di Herz hi zue d Zucht un dini Ohre zue na vuninftige Red.12. 23,13 (a) Loss nit ab, di Bue (Suhn) zue ziichtige; denn wenn dü nen mit dr Ruete schlasch, so wird da (er) si Läbä bhalde; 23,14 dü schlasch nen mit dr Ruete, aba dü rettesch nen vum Tod.13. 23,15 Bue (Suhn), wenn di Herz weise isch, so freut sich au mi Herz, 23,16 un mi Seele isch froh, wenn dini Lippe schwätze, was recht isch.14. 23,17 Di Herz soll nit näjdisch uf d Sinda si, sundern tracht jede Dag nohch däm Reschpeckt vorm HERRN; 23,18 denn des Vuderbe kummt noh, un dann (dnoh) wird di Hoffnig nit zschand.15. 23,19 Här, Bue (Suhn), un bi weise un richt di Herz uf d rechte Wäg. 23,20 Bi nit unda d Säufa un Schlemma; 23,21 denn de (a) Säufa un Schlemma vuarme, un ä Schlofa mueß vurisseni Kleida trage.16. 23,22 Ghorch dinem Vada (Babbe), der di zeugt (ziigt) het, un vuacht di Muetter nit, wenn sie alt wird. (a) - 23,23 Kauf Wohret un vukauft sie nit, d Gschytheit, d Zucht un d Isicht. 23,24 (a) D Vada (Babbe) vumä Grechte fräit sich, un wer ä Weise zeugt (ziigt) het, isch frehlich iba nen. 23,25 Loss di Vada (Babbe) un di Muetter sich fräie un frehlich si, de dich uf d Welt brocht het.17. 23,26 Gib mir, Bue (Suhn), di Herz un loß dini Auge mi Wäg wohlgfalle. 23,27 (a) (b) Denn d Hure isch ä defi Gruebe, un des fremde Wieb isch ä enge Brunne. 23,28 Au lauert sie we ä Raiba (Diebe, Vubrecha) un mehrt di Treulose unda d Mensche.18. 23,29 (a) (b) Wo isch Weh? Wo isch Läid? Wo isch Schtried? Wo isch's Gjomma? Wo sin Schramme ohni jede Grund? Wo sin trebi Auge? 23,30 Wo ma lang bim Wi hockt un kummt, üszsüfe, was igschenkt isch. 23,31 Lueg d Wi nit a, we na (er) so rot isch un im Glas so schen schtoht: Na (Er) goht glatt i, 23,32 aba dnohch bißt da (er) we ä Schlange un schticht we ä Ottere. 23,33 Do wäre dini Auge komischi Sach säh, un di Herz wird Vukehrtes schwätze, 23,34 un dü wirsch si we eina, der uf fem Meer sich schlofe legt, un we eina, der obe im Mastkorb lit. 23,35 "Sie schlen mi, aba s doet ma (mir) nit weh; sie prigle mi, aba i (ich) merk s nit. Wenn wir i (ich) ufwache? Dann (Dnoh) will ich's wida so tribä."S 24. Kapitel19. 24,1 Bi nit näjdisch uf besi Mensche un winsch nit, bi nene z si; 24,2 denn ihr Herz trachtet nohch Gwalt, un ihri Lippe rote zuem Ungliick.20. 24,3 Durch Gschytheit wird ä Huus baut un durch Vuschtand bliebts; 24,4 un (a) durch ordentlichi Hüshaltarai wäre de Kammere voll koschtbara, lebe Sache (Habe).21. 24,5 Ä weise Ma isch schtark un ä vuninftige Ma volla Kraft; 24,6 denn (a) mit Ibalegig soll ma Kreg fihre, un wo (b) vieli Rotgeba sin, do isch dr Sieg.22. 24,7 Gschytheit isch däm Toor (Dummkopf) z hoch; na (er) derf si Muul im Rot nit ufdoe.23. 24,8 Wer sich vornimmt, Beses z doe, sela heißt ma ä Erzbesewicht. 24,9 Des Vorha vum Toor (Dummkopf) isch ä Sind, un dr Schpötta isch d Lit ä Greuel.24. 24,10 Sela isch nit schtark, wo in dr Not nit fescht isch.25. 24,11 Rett, de ma zuem Tod schleppt, un hilf däne, de zue d Schlachtbank wanke. (a) 24,12 Saisch dü: "Lueg, mir hän's nit gwißt!", firwohr, der d Herze preft, merkt s, un der uf dini Seele achthet, weiß ses un vugilt däm Mensch nohch sinem Doe.26. 24,13 Iß Honig, Bue (Suhn), denn na (er) isch guet, un Honigseim isch seß dinere Zunge (dinem Gaume). 24,14 So isch Gschytheit guet fir di Seele; wenn dü sie findesch, wird dir's am End wohlgoh, un di Hoffnig wird nit umsunscht si.27. 24,15 Laua nit als Gottlose uf des Huus vum Grechte; zerschtär sini Wohnig nit, 24,16 denn (a) ä Grechte flegt siebämol na un schtoht wida uf, aba di Gottlose vusinke im Ungliick.28. 24,17 Fräi(Freu) di nit iba d Fall vu dinem Feind, un di Herz soll nit froh si iba si Ungliick; (a) 24,18 dr HERR kennt s säh un Mißfalle dra ha un si Zorn (Wuet) vu nem wende.29. 24,19 Erziirn di nit iba d Bese un eriifre di nit iba di Gottlose; (a) 24,20 denn dr Bese het nigs z hoffe, un (a) des Lecht vu d Gottlose wird üs go.30. 24,21 Bue (Suhn), (a) fircht d HERRN un d Kenig un meng di nit unda de Ufmucka; 24,22 denn pletzlig wird sie des Vuderbe treffe un unvusähens vu beide her des Unheil kumme.Noh me Sprüch vu Lit, de Gschytheit hän24,23 Au des sin Worte vu Weise: (a) D Lit asäh im Gricht isch nit guet. 24,24 Wer zuem Schuldige sait: "Dü hesch recht", däm flueche d Velka, un d Lit vuwinsche nen. 24,25 De aba Grecht richte, däne goht s guet, un riche Sege kummt uf sie. 24,26 Ä (a) richtigi Antwort isch we ä liebliche Kuß. 24,27 Richt erscht druße di Arbet üs un pfleg (richt) di Acka; dnohch grind di Huus. 24,28 Bi nit (a) ä falsche Ziige gege di Nächschte un bschieß nit mit dinem Muul . 24,29 Sag nit: "We eina mir doet, so will i (ich) nem au doe un (a) jedäm si Sach (Doe) vugelde (zruck zahle)." 24,30 I (Ich) bi am Acka vum Fule vorbi gange un am Wiberg vum Toor (Dummkopf), 24,31 un lueg, luta Nessle ware druf, un na (er) schtoht volla Dischtle, un d Muure war ibroche. 24,32 Wo i (ich) des gsäh ha, nimm ich's z Herze, i (ich) siehs un lern drus: 24,33 (a) Noh ä weng schlofe un ä weng schlummere un ä weng d Händ (Pfode) zsämmedoe, daß dü ruehsch, 24,34 so wird dini Armuet kumme we ä Raiba (Diebe, Vubrecha) un di Mangel we ä gwappnete Ma.S 25. KapitelDi zweit Spruchsamlig vum Salomo25,1 Au des sin (a) (b) Sprichli Salomos; d Männa (Manne) Hiskias, vum Kenig vu Juda, hän sie gsammlet.25,2 S isch Gottes Ehri, ä Sach zue vuschtecke; aba dr Kenig Ehri isch s, ä Sach zue erforsche. 25,3 D Himmel isch hoch un d Bode def, un vu d Kenig s Herz isch unerforschlich. 25,4 Ma doet d Schlacke vum Silba, so glingt däm Goldschmied des Gfäß; 25,5 ma doet d Gottlose wäg vum Kenig, so wird (a) si Thron durch Grechtigkeit fescht. 25,6 Prang nit vor rem Kenig un schtell di nit zue d Große; 25,7 denn (a) s isch bessa, daß ma zue da (dir) sait: Kumm do uffe!, als daß dü nieda gmacht wirsch vor nem Edle, den dini Auge gsähne hän. 25,8 Laufe nit z schnell vor's Gricht; denn was willsch dü zletscht mache, wenn di di Nächschte bschämt? 25,9 Trag di Sach mit dinem Nächschte üs, aba (a) vurot nit vumä andere s Gheimnis, 25,10 dmit vu dir nit schlecht schwätzt, wer s härt, un dann (dnoh) des bese Gschwätz iba dich nit ufhert. 25,11 Ä Wort, gsait zue rechta Ziit, isch we goldeni Äpfel uf silberne Schale. (a) 25,12 Ä Weise, der mahnt, un ä Ohr, des uf nen härt, des isch we ä goldene Ring un ä goldenes Halsband. 25,13 We d kalte Schnee zue d Ziit dr Ernt, so isch ä getreue Laufbursch (Bote) däm, der nen gschickt het, un erfrischt sinem Herrn d Seele. 25,14 Wer Gschenkli vuschpricht un hebt's (haltet's) nit, der isch we Wolke un Wind ohni Rägä. 25,15 Durch Geduld wird ä Firscht ibaredet, un ä (a) lindi Zunge vubricht Knochä . 25,16 Findesch dü Honig, so iß dvu nur, soviel dü bruchsch, daß dü nit zue satt wirsch un spucksch nen üs. 25,17 Heb dini Fueß zruck vum Huus vu dinem Nächschte; na (er) kennt dich satt ha un dir gram wäre. 25,18 Wer gege si Nächschte falsches Ziignis (Züügnis) git (schwätzt), der isch we ä Schtriethamma, Schwert un ä scharfe Pfiel. 25,19 Uf ä Treulose hoffe in d Ziit vu d Not, des isch we ä fule Zahn un rutschige Fueß. 25,20 Wer nem mißmuetige Herz Leda singt, des isch, we wenn eina des Häß (Kleid) ablegt a nem kalte Dag, un we Essig uf Laugi. Hungeret di Feind25,21 (a) Hungeret di Feind, so schpeis nen mit Brot, isch scha (er) durschtig, so tränk nen mit Wassa, 25,22 denn dü wirsch feurigi Kohle uf si Kopf (Schädel) sammle (häufe), un dr HERR wird dir's vugelde (zruck zahle). 25,23 Wind mit dunkle Wolke bringe Rägä, un heimliches Gschwätz schafft suuri Gsichta. 25,24 Bessa im Eck uf däm Dache hocke als mit nem zänkische Wieb zsämme in nem Huus. 25,25 Ei (a) gueti Botschaft üs ferne Lända isch we kehles Wassa fir ä durschtigi Kehli. 25,26 Ä Grechte, der agsichts vumä Gottlose wankt, isch we ä trebe Brunne un ä vuderbti Quelle. 25,27 Zviel Honig ässä isch nit guet; aba wer nohch schwäre Sache (Dinge) suecht (forscht), däm bringt's Ehri. 25,28 Ä Ma, der (a) si Zorn (sini Wuet) nit zruckhebe ka, isch we ä offeni Schtadt ohni Muure.S 26. KapitelWer andere ä Gruebe grabt26,1 We Schnee zuem Summa un Rägä zue d Ernt, so reimt sich Ehri zuem Toor (Dummkopf). 26,2 We ä Vogel dhinflegt un ä Schwalbe dvuzischt, so isch ä unvudente Fluech: na trifft nit i. 26,3 Däm Ross ä Peitsche un däm Esel ä Zaum un (a) däm Toor (Dummkopf) ä Ruete uf d Rucke! 26,4 Antwort däm Toor (Dummkopf) nit nohch sinere Dümmi, daß dü nem nit glich wirsch. 26,5 Antwort aba däm Toor (Dummkopf) nohch sinere Dümmi, daß sa (er) sich nit weise dünkt. 26,6 Wer ä Sach durch ä dumme Laufbursch (Bote) üsrichtet, der isch we eina, der sich selba d Feß abhaut un Schadä erliedet. 26,7 We nem Glähmte des Tanze, so schtoht däm Toor (Dummkopf) nit a, vu Gschytheit z schwätze. 26,8 Nem Toor (Dummkopf) Ehri adoe, des isch, we wenn eina ä edle Schtei uf ä Schteihufä wirft. 26,9 Ä Schpruch in nem Toor (Dummkopf) si Muul isch we ä Dornezwig in dr Hand vumä Bsofene. 26,10 We ä Schütze, der jede vuwundet, so isch, wer ä Toor (Dummkopf) odr ä Vorbilaufende (nedigt) dingt. 26,11 We (a) ä Hund frißt wida, was sa (er) üskotzt het, so isch d Toor, der sini Dümmi imma wida tribt. 26,12 Wenn dü eina siehsch, der sich (a) weise dünkt, do isch fir ä Toor (Dummkopf) me Hoffnig als we fir nen. 26,13 D Fule sait: (a) "S isch ä Löwe uf fem Wäg, ä Löwe in d Gasse." 26,14 Ä (a) Fule wendet sich im Bett we ä Dire in d Angle. 26,15 D Fule schteckt sini Hand in d Schissle, un s wird nem schwer, daß sa (er) sie zuem Muul bringt. (a) 26,16 Ä Fule dünkt sich weisa als siebä, de wo wisse, schlaui (vuschtändig) Antworte z sage. 26,17 Wer vorbäigoht un sich mengt in fremdi Händel, der isch we eina, der d Hund bi d Ohre zwackt. 26,18 We ä Vuruckte, der mit Gschoß un Pfiel scheßt un tötet, 26,19 so isch ä Mensch, der si Nächschte bschießt (alegt) un sait: "I (Ich) ha nur Witzli gmacht." 26,20 Wenn kei Holz me do isch, so vulischt s Fiir, un (a) wenn dr Luugebiidel wäg isch, so härt d Händel uf. 26,21 We d Kohle d Gluet un Holz des Fiir, so (a) facht ä schtriit Bock d Händel a. 26,22 De Worte vum Luugebiidel sin we Leckerbisse un ge nem glatt i. (a) 26,23 Glatti Lippe un ä beses Herz, des isch we Tongschirr, mit Silbaschum ibazogä. 26,24 (a) Dr Hassa vuschtellt sich mit sinem Gschwätz, aba im Herz isch scha (er) falsch; 26,25 wenn na (er) sini Schtimm holdselig macht, so glaub nem nit; denn s sin siebä Greuel in sinem Herz. 26,26 Wer d Haß tregerisch vubirgt, däm si Bosget wird doch vor d Gmeind bekannt wäre. 26,27 Wer (a) (b) ä Gruebe macht, der wird riflege; un wer ä Schtei (Wackes) rollt, uf den wird da (er) zruckrolle. 26,28 Ä falschi Zunge haßt der, däm sie Beses (Arges) adoe het, un glatti Lippe richte Vuderbe a.S 27. KapitelIbaloss ses andere, dich z lobe27,1 Rehm di nit wägäm morgige Dag; denn dü weisch nit, was der Dag bringt. (a) 27,2 Loss di vu nem andere lobe un nit vu dinem Muul , vu Fremde un nit vu dine eigne Lippe. 27,3 Schtei (Wackes) sin schwer, un Sand isch ä Lascht; aba dr Ärga iba ä Toor (Dummkopf) isch schwerer als beidi. 27,4 Zorn isch ä wetig Ding, un Wuet isch ungeschtüm; aba wer ka vor dr Eifasucht bschtoh? 27,5 Offeni (a) Zrechtwiesig isch bessa als we Lebi (Liebe), de vuborge bliebt. 27,6 D (a) Schläg vume Freund meines guet; aba de (b) Küss vum Hassa sin tregarisch. 27,7 Ä Satte tritt Honig mit d Feß; aba nem Hungrige isch alles Bittre seß. 27,8 We ä Vogel, der üs sinem Nest flichtet, so isch ä Ma, der üs sinere Heimet fleht. 27,9 S Herz freut sich iba Salbe un Räuchawerk, un seß isch dr Fründ (Freund), der wohlgmeinte Rot git. 27,10 Vu dinem (a) Fründ (Freund) un vu dinem Vada (Babbe) Fründ (Freund) loß nit ab. Gang nit ins Huus vu dinem Brueda, wenn dir's schlecht goht. Ä Nochba in dr Nechi isch bessa als we ä Brueda in dr Ferni. 27,11 Sei weise, Bue (Suhn), un erfreue mi Herz, so ka i (ich) antworte däm, der mi schmäht. 27,12 Ä Schlaue sieht des Ungliick kumme un vubirgt sich; aba di Unvuschtändige laufe wida un erliede Schad. 27,13 Nimm däm si Häß (Kleid), der fir ä andere Bürge wird, un pfänd nen anschtelle vu nem Fremde. 27,14 Wenn eina si Nächschte vum Morge freh a mit luta Schtimm segnet, so wird nem des fir ä Fluech grechnet. 27,15 (a) Ä zänkisches Wieb un ä tropfendes Dach, wenn's sehr (arg) rägnet, losst sich mitänanda vuglichä: 27,16 wer sie ufhalte will, der will d Wind ufhalte un will El mit d Händ hebe. 27,17 Ä Messa wetzt des andere un ä Ma d andere. 27,18 Wer si Fiegebaum vusorgt, der ißt Fricht dvu, un wer sinem Herrn treu dent, gregt Lob. 27,19 We sich im Wassa des Gsicht (d Visasch) schpiegelt, so ä Mensch im Herz vum andere. 27,20 Undawelt un Abgrund wäre nemols satt, un (a) vum Mensch d Auge sin au unersättlich. 27,21 Ä Ma bwährt sich in sinem Ruef we des Silba im Tiegel un des Gold im Ofe. 27,22 Wenn dü d Toor (Dummkopf) im Mörsa zerschtoßesch mit däm Schtampfa we Grütze, so losst doch sini Dümmi nit vu nem. 27,23 Uf dini Schof hab acht un nimm dich dinere Herde a; 27,24 denn Vorrät währe (hebe) nit ewig, un au ä Krone währt (hebt) nit fir un fir. 27,25 Isch des Gras abgweidet un nomol Greenes nochgwachse un isch des Fuetta uf fem Berg gsammlet, 27,26 dann (dnoh) zege (ziehe) dich d Lämma a, un de Böck gän dir des Geld, ä Acka z kaufe; 27,27 dü hesch Ziegemilch gnoe zuem Ässä, zuer Spys fir di Huus un zuem Ässä fir dini Mägd.28. KapitelBessa arm si un so, daß nigs an einem üszsetze isch28,1 (a) Dr Gottlose haut ab, au wenn nemads nen jagt; dr Grechte aba isch furchtlos we ä junge Löwe. 28,2 Wägä d Sinde vu me Land wechsle offt sini Herre; aba durch ä schlaue un vuninftige Ma gwinnt des Recht Bschtande. 28,3 Ä gottlose Ma, der di Gringe undadruckt, isch we ä Platzrägä, der d Frucht vudirbt. 28,4 Wer d wissig vulosst, rehmt d Gottlose; wer sie aba bwahrt, der bekämpft nen. 28,5 Besi Lit vuschtehn nigs vum Recht; de aba nohch rem HERRN froge, vuschtehn alles. 28,6 Bessa ä Arme, der in sinere Unschträflichkeit wandlet, als ä Richä, der uf vukehrte Wäg goht. (a) 28,7 Wer d Lehr bwahrt, isch ä vuschtändige Bue (Suhn); wer aba vum Schlemma ä Gsell isch, macht sinem Vada (Babbe) Schand. 28,8 Wer si Guet mehrt mit Zins un Ufschlag, der sammlet's fir den, der sich d Arme erbarmt. (a) (b) 28,9 Wer si Ohr abwendet, um d wissig nit zue härt, (a) däm si Gebet isch ä Greuel. 28,10 Wer d Fromme vufihrt uf ä bese Wäg, wird selba in sini Gruebe flege; aba di Fromme wäre Guetes erbe. 28,11 Ä Richä meint weise z si, aba ä vuschtändige Arme durchschaut nen. 28,12 Wenn di Grechte Obahand hän, so isch herrlichi Ziit; (a) wenn aba di Gottlose hochkomme, vuschtecke sich d Lit. 28,13 Wer sini Sinde liignet, däm wird's nit glinge; (a) (b) wer sie aba bekennt un losst, der wird Barmherzigkeit gregä. 28,14 Wohl däm, der Gott allwäg firchtet! Wer aba si Herz vuhärtet, wird in Ungliick falle. 28,15 Ä Gottlose, der iba ä armes Volk regiert, isch we ä brellende Löwe un ä gierige Bär. 28,16 Wenn ä Firscht ohni Vuschtand isch, so gschieht (bassiert) viel Unrecht; wer aba unrechte Gwinn haßt, wird lang läbä. 28,17 Wer schuldig isch am Bluet vumä Mensch, der wird uf d flucht si bis zuem Grab, un nemads hilft nem! 28,18 Wer ohni Tadel umhergoht, däm wird ghulfe; wer aba vukehrti Wäg goht, wird in ä Gruebe flege. 28,19 Wer si Acka abaut, wird Brot gnoe ha; wer aba nichtige Sache nohchgoht, wird Armuet gnoe ha. 28,20 Ä treue Ma wird vu viele gsegnet; (a) wer aba eilt, rich z wäre, wird nit ohni Schuld bliebe. 28,21 D (a) (b) Lit hoch asäh (ahimmle) isch nit guet; aba mengge vugoht sich scho um ä Schtuck Brot. 28,22 Wer habgierig isch, (a) (b) jagt nohch Richtum un weiß nit, daß Mangel iba nen kumme wird. 28,23 Wer ä Mensch zrechtwiist, wird zletscht Dank ha, me als der do fründlig doet. 28,24 Wer (a) sinem Vada (Babbe) odr sinere Muetter ebis nimmt un sait, s isch kei Sind, der isch vum Vuderba ä Gsell. 28,25 Ä Habgierige weckt Zank; wer sich aba uf d HERRN vulosst, wird glabt. 28,26 Wer (a) sich uf si Vuschtand vulosst, isch ä Toor; wer aba in dr Gschytheit wandlet, wird vudwitsche. 28,27 Wer däm Arme git, däm wird nigs mangle; wer aba sini Auge abwendet, der wird vu viele vufluecht. 28,28 Wenn di Gottlose hochkomme, so vuschtecke sich d Lit; wenn sie aba umkumme, wäre der Grechte viel.S 29. KapitelÄ Volk bruuch Mensche, de Gschytheit hän29,1 Wer (a) gege alli Warnig bockig isch, der wird pletzlig vuderbe ohni alli Hilf. 29,2 Wenn's (a) vu d Grechte viel git, freut sich des Volk; wenn's aba d Gottlose herrscht, jommeret des Volk. 29,3 Wer Gschytheit liebt (leb het), erfrait si Vada (Babbe); (a) wer aba mit Hure umgoht, kummt um si Guet. 29,4 Ä Kenig richtet des Land uf durchs Recht; wer aba vieli Schtiire (Zinsgrosche) ahebt, richtet's zgrund. 29,5 Wer sinem Nächschte schmeichelt, der schpannt nem ä Netz iba d Wäg. 29,6 Wenn ä Bese sindigt, vuschtrickt (fangt) da (er) sich selba; aba ä Grechte goht si Wäg un isch frehlich. 29,7 D Grechte weiß um de Sach vu d Arme; d Gottlose aba weiß gar nigs. 29,8 D Schpötta bringe liechtfertig ä Schtadt in Ufruehr; aba di Weise schtille d Zorn. 29,9 Wenn ä Weise mit nem Toor (Dummkopf) rechtet, so tobt der odr doet lache, aba s git kein Rueh. 29,10 Di Bluetgierige hasse d Fromme; aba di Grechte nähmä sich siner a. 29,11 (a) Ä Toor (Dummkopf) schiittet all si Unmuet üs, aba (b) ä Weise bschwichtigt nen zletscht. 29,12 Ä Herrscha, der uf Luug härt, het nur gottlosi Diena. 29,13 (a) D Arme un si Schinda träffä änanda; der beide (b) (c) des Augelecht git, isch dr HERR. 29,14 Ä Kenig, der di Arme treulich richtet, däm si Thron wird fir imma bschtoh. (a) 29,15 Ruete un Tadel git Gschytheit; aba ä Bebli, sich selba ibalosse, macht sinere Muetter Schand. (a) (b) 29,16 Wo vieli Gottlosi sin, do isch viel Sinde; aba (a) di Grechte wäre ihr Fall erläbä. 29,17 (a) Züchtig di Bue (Suhn), so wird da (er) dir Fräid (Freud) mache un di Seele erquicke. 29,18 Wo kei Offenbarig isch, wird des Volk wild un wescht; aba wohl däm, der uf d warnige achtet! 29,19 Ä Knecht losst sich mit Wörta nit in Zucht halte; denn wenn na (er) sie au vuschtoht, so nimmt da (er) sie doch nit a. 29,20 Siehsch dü eina, der (a) (b) schnell isch im schwätze, do isch fir ä Toor (Dummkopf) me Hoffnig als we fir nen. 29,21 Wenn ä Knecht vu klei uf vuwehnt wird, so wird da (er) am End bockig si. 29,22 Ä (a) (b) zornige Ma richte Händel a, un ä Grimmige doet viel Sindige. 29,23 (a) D Hochmuet vum Mensch wird nen schtiirze; aba (b) d Demuetige wird Ehri gregä. 29,24 Wer mit Diebe (Vubrecha) gmeinsami Sach macht, haßt si Läbä; (a) d Fluech härt da (er) schwätze un zeigt's nit a. 29,25 Menschefurcht bringt einem z Fall; wer sich aba uf d HERRN vulosst, wird bschiitzt. (a) 29,26 Vieli sueche des Agsicht vumä Firschte; aba jedäm si Recht kummt vum HERRN. 29,27 Ä ungrechte Mensch isch däm Grechte ä Greuel; un wer recht wandlet, isch däm Gottlose ä Greuel.S 30. KapitelAlles, was Gott gsait het, isch reini Wohret30,1 Des sin de Worte vum Agur, däm Bue (Suhn) vum Jake, üs (a) Massa. S sait d Ma: I (Ich) ha mi gmeht, oh Gott, i (ich) ha mi gmeht, oh Gott, un mueß dvu losse. 30,2 Denn i (ich) bi dr Alladummschte, un Menschevuschtand ha i (ich) nit. 30,3 Gschytheit hab i (ich) nit glernt, un des Wisse vum Heilige ha i (ich) nit. 30,4 Wer isch nufgfahre zuem Himmel un wida rab? Wer het d Wind in sine Händ (Pfode) gfaßt? Wer het de Wassa in ä Häß (Kleid) bunde? Wer het alli Ende vu d Welt bschtimmt? We heißt der? Un we heißt si Bue (Suhn)? Weisch dü des?30,5 Alli (a) Worte Gottes sin durchläutart; na (er) isch ä Schild däne, de uf nen träue. 30,6 (a) Doe nigs zue sinene Wörta dzue, daß sa (er) dich nit zuer Vuantwort zeht un dü we ä Luugebiitel doschtosch. 30,7 Zweierlai bitt i (ich) vu dir, des wotsch dü ma (mir) nit vuweigere, bvor denn i (ich) schtirb: 30,8 Falschheit un Luug loß wiet vu ma (mir) si; Armuet un Richtum git ma (mir) nit; (a) loß mi aba mi Deil Ässä, des dü ma (mir) bschiede hesch. 30,9 I (Ich) kennt sunscht, wenn i (ich) z satt wir, vuliigne un sage: (a) Wer isch dr HERR? Odr wenn i (ich) z arm wir, kennt i (ich) schtähle un mi an däm Name vu minem Gott vugriefe. 30,10 Vuliigne nit d Knecht bi sinem Herrn, daß sa (er) dir nit fluecht un dü s beße meescht. 30,11 S git ä baar (Art), de ihrem Vada (Babbe) fluecht un ihri Muetter nit segnet; 30,12 ä baar (Art), de (a) sich rein dünkt, un sin doch vu ihrem Dreck nit gwäsche; 30,13 ä baar (Art), de ihri Auge hoch trage un ihri Augedeckel hochhebt; 30,14 ä baar (Art), de Schwerta als Zähn het un Messa als Backezähn un frässä d Elende im Land un di Arme unda d Lit.
Warsch dü ungschickt un schtolz, dann (dnoh) leg dir d Hand uf's Muul30,15 Dr Bluetegel het zwei Techtare, de heiße: "Gib her, gib her!" Drai sin nit satt zgrege, un vier sag ne: "S isch gnoeg": 30,16 des Toderich un dr Wieba vuschloßene Schoß, d Bode, der nit vum Wassa satt wird, un des Fiir, des ne sait: "S isch gnoe!"30,17 Ä Aug, des d Vada (Babbe) scheltet, un vuachtet, dr Muetter z folge, des müen d Rabe am Bach üshacke un di junge Adla frässä. (a) 30,18 Drai sin ma (mir) z wundasam, un vier vuschtand i (ich) nit: 30,19 vum Adla d Wäg am Himmel, dr Schlange ihr Wäg uf däm Felse, vum Schiff si Wäg midde im Meer un vum Ma d Wäg bim Wieb. 30,20 So isch dr Wäg vu d Ehebrecherin: sie vuschlugt un wischt sich des Muul un sait: I (Ich) ha nigs Beses doe. 30,21 Ä Land wird durch draierlai unruehig, un vieralai ka s nit vutrage: 30,22 ä Knecht, wenn na (er) Kenig wird; ä Toor (Dummkopf), wenn na (er) zue satt isch; (a) 30,23 ä (a) Vuschmähti, wenn sie ghiirotet wird, un ä Magd, wenn sie ihri Herrin berbt. 30,24 Vier sin di Kleinschte uf Erde un doch schlaua als di Weise: 30,25 d Omeise - ä schwaches Volk, trozdäm schaffe sie im Summa ihr Ässä; (a) 30,26 d Klippdachs - ä schwaches Volk, trozdäm baue (bäue) sie ihr Huus in d Fels; 30,27 d Heigumba - sie hän kei Kenig, trozdäm ziehe sie üs in Ordnig; 30,28 d Eidächse - ma grieft sie mit d Händ (Pfode), un sie isch doch in d Kenig Schleßa. 30,29 Drai hän ä schtattliche Gang, un vier gehn schtolz dher: 30,30 dr Löwe, mächtig unda d Tiere un kehrt um vor nemads; 30,31 dr schtolze Guller, dr Widda un dr Kenig, wenn na (er) umhergoht vor sinem Heerbann. 30,32 Ob dü dumm gfeilscht un di ibahobe hesch odr ob dü recht ibalegt hesch: lege de Hand uf s Muul (d Gosch)! 30,33 Denn wenn ma Milch riirt, so wird Butter drüs, un wer d Nase härt schniizt, zwingt Bluet üsä, un wer d Zorn reizt, rueft Händel viiri. S 31. KapitelMahnige fir d Kenig31,1 Des sin de Worte Lemuels, vum Kenig vu (a) Massa, de nen sini Muetter glehrt het.31,2 Was, mi Üserwählte, soll i (ich) dir sage, was, dü Bue (Suhn) vu minem Lyb, was, mi erbetene Bue (Suhn)? 31,3 Loss nit d Wieba di Kraft un gang nit de Wäg, uf däm sich Kenig vuderbe! 31,4 Nit d Kenige, Lemuel, ziemt's, (a) Wi zue trinke, nit d Kenige, noh d Firschte schtarkes Gsöff! 31,5 Sie kennte bim Trinke s Recht vugässä un vudrille de Sach alla elende Lit. 31,6 Gän schtarkes Gsöff däne, de am Umkumme sin, un Wi d betrebte Seele, 31,7 daß sie trinke un ihr Elend vugässä un ihr Ungliick nimmi gedenke. 31,8 Doe di Muul uf fir di Schtumme un fir de Sach alla, de vulosse sin. (a) 31,9 Doe di Muul uf un richt in Grechtigkeit un schaff Recht däm Elende un Arme. S sin wohl vieli tichtige Wieba, dü aba ibatriffsch sie alli31,10 Wäm (a) ä tichtiges Wieb bschert isch, de isch viel edla als di keschtlichschti Perle. 31,11 Ihras Ma Herz darf sich uf sie vulo, un am Ässä wird's nem nit mangle. 31,12 Sie doet nem Liebes un kei Leid ihr Läbä lang. 31,13 Sie goht mit Wulle un Flachs um un schafft gern mit ihre Händ. 31,14 Sie isch we ä Kaufmannsschiff; ihr Undahalt holt sie üs dr Ferni. 31,15 Sie schtoht vorem Dag uf un git z Ässä ihrem Huus, un däm Gsindel, was nem zuekummt. 31,16 Sie trachtet nohch nem Acka un kauft nen un pflanzt ä Wiberg vum Ertrag ihra Händ. 31,17 Sie girtet ihri Lende mit Kraft un regt ihri Ärm. 31,18 Sie merkt, we ihr Fließ Gwinn bringt; ihr Lecht vulischt bi Nacht nit. 31,19 Sie schtreckt ihri Hand nohch rem Röck, un ihri Finga fasse d Schpindle. 31,20 Sie breitet ihri Händ üs zuem Arme un git ihri Hand däm Bedirftige. 31,21 Sie firchtet fir di Ihre nit d Schnee; denn ihr ganzes Huus het wulleni Kleida. 31,22 Sie macht sich selba Deckene; fieni (fäini) Lienwand un Purpur isch ihr Häß (Kleid). 31,23 Ihr Ma isch bekannt in d Doore (Igäng dr Schtadt), wenn na (er) hockt bi d Älteschte vum Land. 31,24 Sie macht ä Rock un vukauft nen, ä Girtel git sie däm Händla. 31,25 Kraft un Würde sin ihr Gwand (Häß), un sie lacht däm kümmende Dag engegä. 31,26 Sie doet ihr Muul uf mit Gschytheit, un uf ihra Zunge isch gütigi Wiesig. 31,27 Sie luegt, we's in ihrem Huus zuegoht, un ißt ihr Brot nit mit Fülheit. 31,28 Ihri Buebä (Sühn) schtehn uf un priese sie, ihr Ma lobt sie: "31,29 S sin wohl vieli tichtige Wieba, dü aba ibatriffsch sie alli." 31,30 Lieblich un (a) schen si isch nigs; ä Wieb, des d HERRN firchtet, soll ma lobe. 31,31 Gän ihr vu d Fricht ihra Händ, un ihri Werke solle sie lobe in d Doore (Igäng vu d Schtadt)!Letschte Änderungen by Dietmar Wiesler (Copyright) Des isch ä Bäitrag vum Dietmar Wiesler fir me Evagelium im Netz (Copyright) Dez. 1999 |